اگر تا به حال «مربّی کودکان و نوجوانان» بوده اید، می دانید که «تدریس» بازی و سرگرمی نیست و آن قدرها که به نظر می رسد آسان نیست. «تدریس» جذّاب و رضایت بخش است، اگر ... . «مربّی» هایی که دلشان می خواهد «تدریس» به «کودکان و نوجوانان» را تجربه کنند باید بدانند که این کار، سختی ها و چالش های زیادی دارد. یک روش «تدریس» گاهی اوقات باعث یاد گرفتن فوق العاده گروهی می شود و روش «تدریس» دیگری باعث می شود به کل عدّه ایی از درسی متنفر شوند. یک خواهش! ...
یک خواهش! ... بهترین و بدترین معلّم دوران تحصیل خود را به یاد بیاورید! و بگویید که چه ویژگی‌هایی داشنتند و مهارت «تدریس» آن ها چگونه بود؟ معلّم هایی که با بازی و آموزش‌های جالب، داستان و کارگروهی و ... به ما درس می دادند و روش‌ها و مهارت های «تدریس» متنوّعی داشتند و از آن طرف معلّم هاییی که با تهدید و فریاد و ... کلاس خود را مدیریت می کردند. البته موضوع روش «تدریس» فقط و فقط محدود به دوران مدرسه، آموزش و پرورش و ... نیست. در هر سازمان آموزشی، روش «تدریس» موضوعی بسیار کلیدی است. فرقی نمی کند که این سازمان چه باشد؟
- کلاس قرآن
- موسسه زبان
- آموزش و پرورش
- کلاسی در دانشگاه
- کلاس فنّ بیان و سخنرانی! و ...
مهمّ این است که مهارت «تدریس» در هر فضای آموزشی نقشی کلیدی دارد اما روش و مهارت «تدریس» موضوعی است که در هنگام «تدریس» در هر جای کشور که باشد به فراموشی سپرده نشود و به اندازه کافی حالت عملی به خود بگیرد. امام سجاد(ع) فرمود: اگر خوب آموزش دهی، خداوند از فضل خود بر دانش تو بیفزاید.(*)
برای «تدریس» آماده اید؟
در فرآیند آموزش و یادگیری، بحث روش و مهارت «تدریس» یا«Teaching method» یک موضوع خاصّ است! اگر می خواهید «تدریس» موفّقی داشته باشید و فکر می کنید این کار برای «کودکان و نوجوانان»آسان است، بهتر است هرگز شروع نکنید، چون این کار مناسب شما نیست. کار کردن با «کودکان و نوجوانان» انرژی و خلاقیّت زیادی می طلبد. «کودکان و نوجوانان» همیشه شما را سرپا نگاه می دارند. آن ها همیشه شما را غافل گیر و متعجّب می کنند، امّا فکر نکنید چون می خواهید درسی بدهید و یا تدریسی داشته باشید، کار آسانی است. یک برنامه ریزی ساده به موفقیّت بیش تر شما کمک می کند تا بعد از پایان هر کلاس، هر چند که خسته شده اید اما شادیتان را نمی توانید با هیچ چیز عوض کنید. خیلی از «مربّی» ها هیچ ایده و برنامه ای برای «تدریس» در کلاس خود ندارند و فکر می کنند در طول کلاس فکری به ذهنشان می رسد. شما این اشتباه را تکرار نکنید. آماده بودن برای «تدریس» در کلاس ضروری است چرا که باید از وسایل مختلفی برای «تدریس»تان استفاده کنید. شاید بعضی از کلاس ها فقط وایت برد و قلم وایت بُرد لازم داشته باشند، امّا هیچ کلاسی شبیه دیگری نیست و هر جا وسیله خاصّی لازم دارد. شاید برای یک ماه یا یک هفته برنامه ریزی داشته باشید، امّا باید برای برای افزایش یادگیری «دانش‌آموزان»، در هر «تدریس» خودتان هم، جداگانه برنامه ریزی کنید.
چگونه «تدریس» کنیم؟
مهارت‌های «تدریس» برای هر «مربّی» می‌تواند کارآمد باشد؛ بنابراین لازم است بدانیم چگونه «تدریس» کنیم؟ اگر احساس می‌کنید در برقراری ارتباط، رساندن منظورتان به دیگران، یا مطرح‌کردن خواسته‌هایتان به گونه‌ای که مورد توجّه واقع شوند مشکل دارید، ممکن است دانستن این روش‌ها و مهارت‌های «تدریس» برای‌تان مفید باشد. هم چنین با تکیه بر این روش‌ها و مهارت‌های «تدریس»، بسیار آسان‌تر از گذشته می‌توانید از عهده‌ی «تدریس» برآیید. به خصوص اگر «مربّی کودکان و نوجوانان» هستید و برای آن ها «تدریس» می کنید و می‌خواهید «مربّی» تأثیرگذار و خوبی باشید. ولی چگونه می‌توان هم‌زمان، یک «مربّی» هم «مدیریت» و هم «تدریس» کند؟ زیرا «مربّی خوبی بودن» از ضروریات «مدیریت» است. اگر «مربّی» خوبی باشید،
- می‌توانید «کودکان و نوجوانان» را به پیمودن مسیر تعیین‌شده، ترغیب کنید.
- می‌توانید مطمئن شوید، آن ها همه‌ی مطالب «تدریس»شده شما را درک می‌کنند.
- می‌توانید از شاگردان خودتان«کودکان و نوجوانان»، مدیران خوبی برای آینده پرورش دهید.
راه حلّ ساده است؛ شما مربّی عزیز که می‌توانید «کودکان و نوجوانان» را آموزش بدهید! «مربّی» خوبی باشید. آموزش‌دادن با سخنرانی فرق دارد. سخنرانی آموزش نیست، دیکته‌کردن است. این که مستقیم بگویید چه‌کار کنند، تضمین نمی‌کند آن ها در آینده، آن چه را که برای تفکّر مستقل نیاز دارند، بیاموزند. برعکس، این کار باعث می‌شود آن ها به شما «مربّی» عزیز بسیار وابسته شوند، به‌طوری که موقعیت‌ها را نادیده بگیرند و نوآوری و آموختن را کنار بگذارند. امّا «مربّیان» موفّق چه کارهایی انجام می‌دهند که شما نیز باید انجام بدهید؟ برای دانستن پاسخ، ما «مربّیان» که به‌طور رسمی و برخی دیگر به‌طور غیررسمی، در برخی کلاس‌ها آموزش می‌دهیم. مشخص شده است که معیار خوب آموزش دادن، در تمام دنیا یکسان است. حتّی با تکیه بر وسایل و محصولات آموزشی جدید، روش‌های جدید، مطالعات اجتماعی و یا ترکیبی از هر سه، سرفصل‌های اصلی و بسیاری از تکنیک‌ها یکسان هستند. اکنون آیا برای آشنایی با روش ها و مهارت های «تدریس» آماده‌اید؟
محور اصلی آموزش شما نیستید، شاگردان‌تان هستند. بعضی از «مربّیان»، خود را دانشمندان برگزیده‌ای می‌دانند که وظیفه دارند شاگردان تهی از علم را، از دانش‌شان بهره‌مند کنند. این تصوّر اشتباه است، زیرا کسانی از بهترین «مربّیان» هستند که خود را به‌عنوان یک راهنما می‌شناسند. آن ها دانش‌شان را با دیگران تقسیم می‌کنند، در عین حال متوجّه هستند که شاگردان‌شان باید مرکز توجّه باشند، نه آن ها. برای بعضی از «مربّیان» سخت است که درک کنند محور اصلی آموزش آن ها نیستند. بله، کمی غیرمنطقی به نظر می‌رسد. اما منظور این نیست که «مربّیان» اصلا مهمّ نیستند، منظور این است که به جای پرسیدن: «امروز قرار است چه کار کنم؟» باید بپرسند: «شاگردان من امروز قرار است چه کار کنند؟»(1)