درس قرآن و سنت در تبلیغ

گذشته «تبلیغ» و «منبر» از تاریخ هیأت بشرى جدا نبوده است و ریشه در هبوط حضرت آدم(ع) به زمین دارد؛ از آن جا که حجّت خدا همواره روى زمین وجود داشته و از طرفى، انسان موجودى متفکر، اجتماعى و دگرگِراست، همچنین رشد و کمال شخصیت خود را در سلامت جامعه و جلوگیرى از انحرافات مى ­داند، از هر وسیله ممکن براى القاى فکر خود به دیگران و باز داشتن دیگران از ضربه زدن به جامعه، استفاده مى­ کند.

امام على(ع) در مورد عهد و میثاق الهى با فرزندان آدم، در رساندن رسالت خداوندى مى فرمایند:

« وَ اصْطَفَى ـ سُبْحَانَهُ ـ مِنْ وُلْدِهِ أَنْبِيَاءَ، أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ[1] إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَه‏»[2]

خداوند سبحان از فرزندان آدم، انبیاء را برگزید و بر وحى و تبلیغ رسالت از آنان پیمان گرفت، تا رسم امانت نگه دارند، آنجا که بیشتر مردم، عهد خدا را دگرگون ساخته، حق او را نادیده گرفته و به همراه او شریکان گرفته اند.

دعوت و هدایت، از زمان آدم ابوالبشر آغاز شده است تا بعثت حضرت محمّد(ص) هزاران پیام آور در عرصه ارشاد و هدایت، گام برداشته اند؛

(وَ لَقَدْ بَعَثْنا في‏ كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ)[3]

ما در میان هر امتى پیامبرى فرستادیم، با این هدف که خدا را پرستش کنند و از طاغوت، اجتناب نمایند.

قرآن کریم و روایات ائمه ى معصومین: دهها شیوه تبلیغى از انبیا و پیامبران ذکر مى ­کند. آنان علاوه بر دعوت مشترک به توحید، معاد و اصول اخلاقى، بر جنبه­هاى خاص نیز تکیه داشته اند؛ در دعوت ابراهیم(ع) تکیه بر مبارزه با بت پرستى و شرک، در دعوت شعیب(ع) مبارزه با بدعت اقتصادى[4]، در دعوت صالح(ع) مبارزه با دنیازدگى و اشرافرى گرى، در دعوت لوط(ع) ، مبارزه با انحراف جنسى و اخلاقى، در دعوت موسى(ع) مبارزه با استضعاف، استکبار و برقرارى اصلاحات سیاسى، در دعوت یوسف(ع) مدیریت الهى، در دعوت سلیمان(ع) سیاست و حکومت دارى، در دعوت عیسى(ع) زهد و اخلاق و ... مطرح شده ­است.

پس از رحلت پیامبر گرامى اسلام(ص) نیز، «تبلیغ» بویژه در شکل «خطابه» و «منبر»، یکى از ابزارهاى اصلى انتقال معارف اسلامى بود، خطبه هاى ارزشمند امام على(ع)، سخنان گهربار ائمه معصومین: در مناسبت­هاى مختلف و تشکیل جلسات علمى و موعظه، مبیّن این اهتمام است. این نکته نیز قابل ذکر است که پس از واقعه کربلا به توصیه ى امامان(ع) موضوع عزادارى حضرت سیّدالشهدا(ع) نیز به تبلیغ شیعه، جهت خاص داد؛ حوزه شناخت و عمل با حوزه عاطفه در هم آمیخته شد.

پی نوشت:

[1] - أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَني‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ* وَ أَنِ اعْبُدُوني‏ هذا صِراطٌ مُسْتَقيمٌ ‏-یس : 60 و 61.

[2] - بحارالأنوار ج : 11 ص : 60

[3] -  نحل : 36

[4] -  زیرا قوم ایکه یا مدین در معاملات کم فروشی می نمودند:أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ قَدْ جاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَ الْميزانَ – اعراف : 85

نگارنده: حجت الاسلام والمسلمین حسین زاده خراسانی