هفتمین امام

روایت سجده روی شیشه از هفتمین امام

نمی‌توانست بلند شود، از بس پیر بود. عصایش هم افتاده بود آن‌طرف‌تر. نمی‌دانست چه کند. موسی‌بن‌جعفر، امام هفتم (ع)  وسط نماز خم شد عصا را به دستش داد. دوباره نمازش را ادامه داد. گفتم: وسط نماز، عصا را دادید دست پیرمرد؟ گفت: هرکس به پیری به خاطر موی سفیدش احترام بگذارد در قیامت از رحمت الهی برخوردار است. نمی‌دانست می‌شود روی شیشه سجده کرد یا نه؛ خواست نامه بنویسد از امام (ع) بپرسد. پیش خودش گفت: شیشه را از دل زمین بیرون می‌آورند، پس حتماً سجده کردن روی آن درست است. نامه نمی‌خواهد! ... نامه‌ای از امام (ع) برایش رسید. نوشته بودند: با خودت فکر کردی شیشه را از دل زمین بیرون می‌آورند؟ نه، شیشه را با دست می‌سازند. سجده کردن هم رویش درست نیست. 

برای آشنایی با هفتمین امام (ع)، پیشنهاد می‌کنیم در ادامه با آنچه در متن آمده، همراه ما شوید.

امام صادق (ع) هنگام ولادت فرزندش در اَبْواء[1] فرمود: «خدا مرا فرزندی داد که بهترین آفریده اوست.»[2]

شعر برای هفتمین امام

بر خلق این جهان
مولا و رهبری
ای هفتمین امام
موسی بن جعفری (ع)
از هر فرشته ای
حتی تو برتری
ای هفتمین امام
موسی بن جعفری (ع)
بر شیعیان خود
آقا تو سروری
ای هفتمین امام
موسی بن جعفری (ع)
بعد از تو آمده
خورشید دیگری
ای هفتمین امام
موسی بن جعفری (ع)

روایت تولد هفتمین امام

امام هفتم (ع) به دنیا که آمد، اولین سخنش از قرآن بود.[3] امام رضا (ع) فرمود: پدرم در گهواره مثل عیسی و یحیی سخن ‌گفت.[4] صورتش گندمگون، رنگ موهایش مشکی، چهره‌اش باصفا، اندامش زیبا، کتف‌هایش گسترده، بدنش متناسب، قامتش در هاله‌ای از شکوه و بزرگی بود. هوش بی‌نظیری داشت که همه او را گرامی‌اش می‌داشتند.[5] تمام صفات نیک پدرانش را، از قبیل: بزرگواری، بخشندگی، بردباری، گذشت، علم و … داشت. بیست سال، در کانون علم و دانش بزرگ شد تا کانون اندیشه و نمونه‌ایی از شگفتی شد.[6] ابوحنیفه منتظر بود تا با پدرش گفتگو کند.[7] 

از پسربچه‌ای می‌پرسد: اسمت چیست؟ میگوید: موسی. از او چند پرسش دیگر می‌پرسد. از پاسخ‌های او بسیار قانع (خشنود و راضی) شده، بدون ملاقات با امام صادق (ع) می‌رود و با خود می‌گوید: ... این خاندان همه آگاه هستند.[8] امام صادق (ع) درباره دانش فرزندش فرمود: «او به حدی آمادگی علمی دارد که اگر تمام قرآن را از او پرسش نمایی به تو پاسخ قانع‌کننده‌ای می‌دهد.»[9] «او یکی از درهای رحمت الهی و حق با اوست.[10] امام کاظم (ع) لقبش سجاد، صالح و ... است.[11] صفوان جَمّال[12] از امام صادق (ع) در باره پیشوا و امام آینده می‌پرسد. امام (ع) می‌فرماید: «کسی که لهو و لعب در زندگی او راه ندارد.» هنگام نیایش پدر گرامی‌شان که ایشان دعا می‌کردند، امام کاظم (ع) آمین می‌گفت.[13] 

صفوان به دستور امام صادق (ع) شتری آماده کرد. امام کاظم (ع) سوار بر شتر، غائب شد. ساعتی گذشت بازگشت. امام صادق (ع) فرمود: آیا می‌خواهی بدانی ابوالحسن کجا رفت؟ او رفت به‌جاهایی که ذوالقرنین مسافرت کرد.[14] شخصی پیرامون دشمنان اهل‌بیت (ع) سؤال کرد، امام صادق (ع)  به فرزندشان موسی فرمود: عصا را بیاور و بر زمین بزن تا دشمنان را به او نشان دهی.» امام هفتم (ع) با عصا بر زمین زد، سنگ سیاهی پدیدار شد ضربه‌ای به آن زد. در آنجا امام (ع) دشمنان را نشان داد.[15]

پی‌نوشت:

[1] شایان ذکر است که با توجه به ضرورت حذف تاریخ ولادت امام موسی کاظم (ع) از تاریخ هفتم صفر،(ولادت امام کاظم (ع) در هفتم ماه صفر است. روز ولادت آن حضرت در برخی منابع ۷ صفر [طبرسی، اعلام الوری، مؤسسة آل البيت‏، 1417 ق، ج۲، ص۶] و در برخی ذی الحجه [دلائل الإمامة، قم: بعثت‏، 1413 ق‏، ص 303] (بدون تعیین روز آن) ذکر شده است. سال ولادت آن حضرت را نیز برخی ۱۲۷[دلائل الإمامة، قم: بعثت‏، 1413 ق‏، ص 303]، و برخی ۱۲۸[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، شیخ مفید، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم: كنگره شيخ مفيد، 1413 ق، ج2، ص215 - ‏طبرسی، اعلام الوری، مؤسسة آل البيت‏، 1417 ق، ج۲، ص۶] گفته اند. امام موسی کاظم (ع) فرزند امام جعفر صادق (ع) و حضرت حمیده (س) -مادر آن حضرت حمیده خاتون سلام الله علیها معروف به حمیده بربریه یا حمیده مصفاة (پاک) از مهاجران مغرب (حدود آفريقا و اندلس) بود. (طبرسی، اعلام الوری، مؤسسة آل البيت‏، 1417 ق، ج۲، ص۶)

- در بیستم ذی الحجه در سال ۲۹ هجری قمری در مدینه و بنا بر روایتی در منطقه ابواء به دنیا آمد بنابر احتمالات تاریخ ولادت ایشان ۲۰ ذی الحجه می باشد. امام صادق (ع) فرزندش را وقتی از مادر امام موسی کاظم (ع)  خانم حمیده گرفت ... ، ( مادر او به نام حمیده از مردم اندلس بود و در مرتبه بالا و والاى زهد و صلاح قرار داشت.) 

اَبْواء؛ به‌جای گردآمدن سیلاب‌ها یا گردآمدن گروه‌های مختلف مردم (ابن رسته، احمد، الاعلاق النفیسه، لیدن، ۱۸۹۱ م، ج ۷، ص ۱۷۸) و نام روستای بزرگی در نزدیک ودّان میان راه مکه و مدینه قرار دارد. آمنه بنت وهب مادر پیامبر (ص) در مراجعت از مدینه به مکه در سال ۴۶ قبل از هجرت در ابواء درگذشت، در این مکان دفن شد. (ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی السقّا و دیگران، بیروت،‌دار احیاء التراث العربی، ج ۱، ص ۱۷۷) زمانی که قریش برای خونخواهی کشتگان خود در جنگ بدر قصد مدینه کردند و به ابواء رسیدند، گروهی خواستند قبر آمنه را نبش کنند، ولی ابوسفیان پس از مشورت با صاحب نظران قریش از این کار خودداری کرد. (مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ ق، ج ۱، ص ۱۳؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۳ ق، ج ۱، ص ۵۰.) در واقعه حدیبیه، پیامبر (ص) بر سر قبر آمنه رفت و بر آن گریست و به مرمت و بازسازی آن پرداخت. پس از حجةالوداع نیز به زیارت قبر آمنه شتافت و بر آن گریه کرد. (ابن سعد، محمداحمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر، ج ۱، ص ۱۱۶) 

همچنین یکی از غزوات پیامبر (ص) به نام غزوه ابواء در این محل صورت گرفته است. (یاقوت حموی، ج ۱، ص ۱۰۰) اکنون قریه قدیم ابواء متروک و ویرانه شده و «خریبه» نام دارد و مشتمل بر مزارع و نخلستان‌هایی است و قریه جدید ابواء در شمال آن قرار دارد. در دهه‌های اخیر بیشتر ساکنان آن به شهرهای بزرگ کوچیده‌اند. با افزایش امکانات جدید، این منطقه دیگر بار رونق گرفته است. اکنون این قریه حدود ۷۰۰۰ نفر جمعیت دارد. 

نک: سایت اینترنتی روزنامه الریاض، روزنامه ریاض، تاریخ ۹/۹/۲۰۱۰ و ۷ آب ۲۰۱۰ و ۱۴ حزیران ۲۰۱۰ م.[2] اربلی کشف الغمه، ، دارالکتاب الاسلامیه، بیروت چاپ اول، ۱۴۰۱ هـ ق، ج ۳، ص ۲. سال ولادت «۱۲۸ ق» و در زمان حکومت عبدالملک بن مروان بوده است. 

مجلسی بحار الانوار، اسلامیه، تهران، چاپ سوم، ۱۳۹۶ هـ ق، ج ۴۸، ص ۲ و ۳، مناقب ابن شهر آشوب، دارالاضواء، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۲ هـ ق، ج ۴، ص ۳۴۹ و فضل بن حسن طبرسی اعلام الوری ، آل البیت، قم،‌چاپ اول، ۱۴۱۷ هـ ق، ج ۲، ص ۶.[3]امام کاظم (ع) وقتی به دنیا آمدند اولین جملاتش چنین بود: «شهد الله انه لا اله الا هو و الملائکه و الروح و اولواالعلم قائماً بالقسط لا اله الا هو العزیز الحکیم.» آل عمران، ۱۸. مجلسی، بحار الانوار، اسلامیه، تهران، چاپ سوم، ۱۳۶۹ هـ ش، ج ۴۸، ص ۲.[4] از زکریا بن آدم نقل می‌کنند که:  مجلسی بحار الانوار، ،اسلامیه، تهران، ۱۳۶۳ هـ ش، ج ۴۸، ص ۱۰۰ حافظ رجب. مشارق الانوار، برسی دفتر نشر فرهنگ رسوای حکم، ۱۳۸۳، چاپ اول،ص ۹۵.

[5] دایره نورانی که گاه گاه گرداگرد ماه ظاهر می شود، هاله است. آن حلقه و دایره ای است که شب ها از بخار بر دور ماه بهم میرسد، چنان که ماه مرکز آن دایره می گردد. حلقه و دایره که بر گرد ماه به سبب بخارات ارضی پدید آید و گویند آن هاله علامت باران است. (برهان قاطع) مجلسی بحارالانوار، اسلامیه، تهران، چاپ سوم، ۱۳۶۹ هـ ش، ج ۴۸، ص ۲۴۸. ابن عنیه، عمده الطالب، انصاریان، قم، چاپ اول، ص ۱۷۷. مناقب، ابن شهر آشوب، دارالاضواء، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۲۲ هـ ق، ج ۴، ص ۱۳۸۴.

[6] باقر شریف قرشی ، تحلیلی از زندگی امام کاظم (ع)، مترجم محمد رضا عطائی، کنگره جهانی حضرت رضا (ع) قم، چاپ اول، ۱۳۶۸، ج ۱، ص ۷۱. هاشم معروف الحسنی ،زندگی دوازده امام، ، امیر کبیر، تهران، ۱۳۷۲ هـ ش، چاپ اول، ج ۲، ص ۳۱۳.

[7] ابوحنیفه (۸۰-۱۵۰ ق/۶۹۹-۷۶۷ م)، فقیه و متکلم کوفه و پایه‌گذار مذهب حنفی از مذاهب چهارگانه اهل سنت. نام او نعمان بن ثابت و کنیه‌اش ابوحنیفه است. حنفیان او را امام اعظم و سراج الائمه لقب داده‌اند. زوطی پدربزرگش که به عنوان برده از کابل به کوفه آورده شده بود، یکی از افراد طایفه بنی تیم الله بن ثعلبه از قبیله ربیعه او را آزد کرد. از این رو خاندان ابوحنیفه با این طایفه نسبت ولاء‌ داشت. برخی گویند: ثابت پدر ابوحنیفه، غلام آزادشده مردی از خاندان بنی قَفَل از طایفه مزبور بوده است. به روایت عثمان بن سعید دارمی از ابن اسباط، پدر ابوحنیفه تا مدتی پس از ولادت وی نصرانی بوده است. ابن سعد، ج ۶، ص ۲۵۶؛ خلیفه، ج ۱، ص ۳۹۰؛ بخاری، ج ۴ (۲)، ص ۸۱.طبری، المنتخب، ص ۶۵۳؛ ابن عبدالبر، ص ۱۲۲. خطیب، ج ۱۳، ص ۳۲۴.

[8] ... و از او می پرسد: که یک شخص غریب کجا می تواند قضای حاجت کند؟ آن کودک: در جواب، تمام جاهایی که قضاهای حاجت در آن جا مکروه و حرام و … را بیان می کند. از او می پرسد: اسمت چیست؟می گوید: موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن ابی طالب صلوات الله علیهم. از او می پرسد: معصیت مربوط به کیست؟ از جانب خداوند یا بنده؟امام در پاسخ می فرمایند:از سه حال خارج نیست، یا از جانب خداست و هیچ به بنده مربوط نیست، در این صورت، خدا حق ندارد بنده ای را که هیچ کاری نکرده مواخذه کند! و یا مربوط است هم به بنده و هم به خدا که خدا تواناترین آن دو است که شریک و عمل بوده اند در این صورت برای شریک نیرومند روا نیست که شریک ناتوان خود را به دلیل گناهی که هر دو در ارتکاب آن برابر بوده اند مواخذه کند! یا این که گناه تنها مربوط به بنده است. 

در این صورت خدا اگر بخواهد می بخشد و اگر خواست کیفر می دهد و بنده نیازمند کمک است. ابو حنیفه که از جواب این کودک نابالغ قانع شده بود، بدون ملاقات امام، رفت و با خود می گفت: نوادگان خاندان رسالت علم را یکی پس از دیگری به ارث برده اند و همگان عالم و آگاه هستند شیخ حر عاملی، اثبات الهداه ، چاپ اول، تهران، مکتبه المحلاتی ۱۳۸۳ هـ ش، ، ص ۱۹۲.، مجلسی، بحار الانوار، چاپ سوم،تهران: اسلامیه، ۱۳۶۳ هـ ش، ، ج ۴۸، ص ۱۰۶.

[9] شیخ حر عاملی، اثبات الهداه ، چاپ اول، تهران، مکتبه المحلاتی ۱۳۸۳ هـ ش، ، ص ۱۹۲.، مجلسی، بحار الانوار، چاپ سوم،تهران: اسلامیه، ۱۳۶۳ هـ ش، ، ج ۴۸، ص ۱۲.

[10] فرمود: هو حق والحق معه و منه؛ موسیحق است و حق با اوست و سرچشمه حق است.؛ شیخ حر عاملی، اثبات الهداه ، چاپ اول، تهران، مکتبه المحلاتی ۱۳۸۳ هـ ش، ، ص ۱۹۲.، مجلسی، بحار الانوار، چاپ سوم،تهران: اسلامیه، ۱۳۶۳ هـ ش، ، ج ۴۸، ص ۲۱.

[11]  امام کاظم علیه السلام دارای القابی نیک است که نشان از شخصیت والای ایشان دارد. یکی از القاب مشهور ایشان باب الحوائج است. باب الحوائج، بیشتر در لسان مردم تکرار شد و در زمان خود امام به این صورت نبوده است و بعدها در زبان مردم زیاد شد به دلیل اینکه امام از همان زمان به بعد به گونه ای ملجأ حاجات شیعیان و اهل تسنن شده بود که افراد مختلف، با توسل به ایشان حوائج شان مرتفع می شد. امام هفتم بیش از هر لقبی به این لقب یاد می شود و از همه القاب آن بزرگوار مشهورتر و معروف تر است. کاظم، عبد صالح، باب الحوائج، زین المجتهدین ) زینت تلاش گران) از القاب و ابوابراهیم، ابوالحسن اول، ابوالحسن ماضی و ابوعلی از کنیه های ایشان است. القاب آن بزرگوار که دلیل مظاهر شخصیت و جهات عظمت او است. ارشاد، مفید، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، قم، ۱۳۸۳ هـ ش، چاپ اول، ج ۲، ص ۳۰۲.

[12] صَفوان بن مهران بن مغیره اسدی کاهلی راوی از امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) که نامش در سلسله اسناد روایات، زیارات و ادعیه‌ای مانند زیارت اربعین، زیارت وارث و دعای علقمه وجود دارد. صفوان به جهت اینکه شترانی داشت و آنها را اجاره می‌داد، به جمّال معروف بود. درباره تاریخ و مکان ولادتش اطلاع چندانی در دست نیست. او را از بزرگان قرن دوم هجری و از اصحاب امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) به‌شمار آورده‌اند[رجال الطوسی، ص ۲۲۰ - رجال نجاشی، ص ۱۴۰ و رجال کشی، ص ۳۷۳] و به اعتبار اینکه وی را کوفی گفته‌اند، ممکن است در کوفه متولد شده باشد.

صفوان بارها امام صادق (ع) را از مدینه به کوفه آورد و با آن حضرت به زیارت تربت امیرالمؤمنین (ع) رفت و از مکان قبر امام علی (ع) که در آن زمان مخفی بود، خبر داشت.[حلی، عبدالکریم بن احمد، فرحة الغری، به تحقیق آل شبیب الموسوی، ص ۸۵] بنابر نقل ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات، صفوان ۲۰ سال به زیارت آرامگاه امام علی (ع) می‌رفت و نماز خود را در آنجا به جا می‌آورد.[ابن قولویه، کامل الزّیارات، به تحقیق عبدالحسین امینی، نجف اشرف: دار المرتضوية، ۱۳۵۶ ش، ص ۳۴، باب ۹، ح ۱۲]همچنین وی جد ابوعبدالله صفوانی است که در محضر سیف الدوله حمدانی با قاضیِ موصل درباره امامت مباهله کرد. چون قاضی از مجلس برخاست تب کرد و دستش که در مباهله کشیده بود، سیاه شد و ورم کرد و روز دیگر هلاک شد. (رجال کشی، ص ۳۹۳)

 صفوان خود نقل می‌کند در یکی از سفرهای امام صادق (ع)به عراق همراه ایشان بودم. ایشان مکانی را به من نشان داد و فرمود این جا قبر جدّم امیرالمؤمنین (ع) است. سپس به من چند درهم داد و من قبر مطهر را سر و سامانی دادم. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشيعة، قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، ۱۴۰۹ ق، چ اول، ج ۱۴، ص ۳۹۳.

[13] ارشاد، مفید، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، قم، ۱۳۸۳ هـ ش، چاپ اول، ج ۲، ص ۳۰۴.[14] مجلسی، همان، ج ۴۸، ص ۸۴. حسین بن عبدالوهاب، عیون المعجزات، شریف رضی، قم، ۱۴۱۴، چاپ اول، ص ۹۹.[15] نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه. مسند الامام الکاظم، باب الحوائج الامام موسی الکاظم و حیاة الامام موسی بن جعفر از جمله آثاری است که درباره امام کاظم نوشته شده است.

هدف از کلاسداری، اثرگذاری مطلوب در حوزه عقاید، اخلاق، احکام و … می باشد. شما با مراجعه به پیوست می توانید برخی از آداب کلاسداری را دریافت فرمایید تا به یادگیری بهتر و ارتقاء معلومات فراگیرنتان کمک کنید.

موفق باشید.