مقدمه ای بر داستان حیوانات
هر فرهنگ و تمدنی برای بیان زیباتر، گویاتر و دل‌نشین‌تر موضوعات موردعلاقه خود، از تشبیه، تمثیل، ایجاز و ... استفاده می‌کنند. این شیوه بیان در قرآن هم باظرافت آمده است. خداوند، داستان‌هاي بسياري از مردماني كه در روزگار گذشته زندگي مي‌كرده‌اند روايت كرده است. گاهي اين مردمان، انسان‌هايي مطيع و يكتا‌پرست و گاهي سركش و كافر بوده‌اند. در اين ميان خداوند گاهي نيز از برخي حيوانات نام‌برده است.
مانند «هدهد» يا «پوپك» كه در زمان «حضرت سليمان (ع)» زندگي مي‌كرده است يا سگی كه همراه با «اصحاب كهف» به خوابي چند صدساله رفتند. نهنگی كه حضرت يونس (ع) در شكم آن زنده ماند و نيز خر «حضرت عُزَيز (ع)» كه در سوره‌ی بقره به آن اشاره‌شده است، همگی ازجمله‌ی حيواناتي هستند كه خداوند در قرآن داستان‌هايي را از آن‌ها نقل كرده است. در بسیاری از این داستان‌هاي قرآن، مضامین تشبیهی و تمثیلی است که ساختاری تصویری دارند.
اصولاً این ابزار چه زبان تشبیه و تمثیل و یا ... برای درک بهتر مفاهیم با جذابیت و تأثیر بیشتر است. انواع مضامین تصویری قرآن که برای کودکان دلپذیر است، عبارت‌اند از: قصص انبیا، داستان حیوانات، توصیف بهشت، آیات مربوط به ستارگان، آسمان‌ها و زمین، کوه و دشت و ... .
درک کودک از داستان حیوانات در قرآن
امّا چه مضامینی قابل‌درک برای کودک است؟ آیا همه مضامین قرآن برای کودک قابل‌درک و فهم است؟ آیا چنین خواسته‌ای درست است که انتظار داشته باشیم کودک همه موضوعات و مضامین داستانی را بفهمد؟ مسلماً کودک درک درستی از همه مضامین، آیات و سوره‌های قرآن و حتی همه قصه‌ها را ندارد.
تنها آن دسته از موضوعات برای او قابل‌درک است که شناخت نسبی و حس گرایانه از آن داشته باشد، با آن برخورد کرده باشد و یا آن‌که نسبت به آن موضوع توجّه، علاقه و یا انگیزه‌ای خاصّ داشته باشد. در میان مضامین قرآنی، بیان ساده مضامین ذیل برای کودکان جذّاب، سؤال‌برانگیز و گاه مهیّج است و آن‌ها را به فکر فرومی‌برد و در بسیاری از موارد از آن‌ها الگوپذیری دارد.
این مضامین عبارت‌اند از:
- قصص انبیا
- تمثیل‌ها و تشبیه‌ها
- داستان‌های حیوانات
- وضعیت جهان؛ آسمان‌ها، ستارگان، دریاها، کوه‌ها، دشت‌ها و ... .
داستان حیوانات در قرآن
فهرست تعدادی از داستان‌های قرآن که حیوانات در آن‌ها نقش دارند عبارت‌اند از:
- داستان وحی بر زنبورعسل؛ سوره نحل، آیه ۶۸.
- داستان حضرت یوسف و گرگ؛ سوره یوسف، آیه ۱۷.
- داستان ابرهه و فیل‌سواران و پرندگان ابابیل؛ سوره فیل.
- حضرت ابراهیم (ع) و چهار پرنده؛ سوره بقره، آیه ۲۶۰.
- داستان اصحاب کهف و سگ ایشان؛ سوره کهف، آیه ۲۲.
- داستان حضرت موسی (ع) و ماهی؛ سوره کهف، آیه ۶۳.
- داستان حضرت صالح (ع) و شتر؛ سوره نمل، آیات ۴۵ تا ۵۳.
- داستان حضرت سلیمان (ع) و هدهد؛ سوره نمل، آیات ۱۸ تا ۲۳.
- داستان حضرت موسی (ع) و گاو زردرنگ؛ سوره بقره، آیه ۶۷.
- داستان حضرت یونس و نهنگ؛ سوره صافات، آیات ۱۳۹ تا ۱۴۶.
- داستان حضرت موسی (ع) و مار (عصای دستش)؛ سوره نمل، آیه ۱۰.
- داستان حضرت نوح و سوارشدن هر جفت از حیوانات بر کشتی؛ سوره هود، آیه ۴۰.
- داستان حضرت سلیمان (ع) و مورچه‌ها؛ سوره نمل، آیات ۱۶ تا ۱۹. سوره سبا، آیه ۱۴.
- داستان حضرت عزیر (ع) (یکی از پیامبران بین‌النهرین) و الاغ مرده؛ سوره بقره، آیه ۲۵۹.
روش‌های آموزش قرآن به کودکان
روش آموزش قرآن به کودکان در حال حاضر باانگیزه آشنا کردن کودکان با قرآن از طریق آموزش مستقیم یا غیرمستقیم است. بعضی‌اوقات از روش‌های مرسوم سنتی آموزش قرآن نیز استفاده می‌شود ولی در اکثر موارد سعی بر آن است تا از روش‌های جدید بهره‌گیری شود. در میان روش‌های جدید روش اشاره شایع‌تر از بقیه روش‌هاست و پس‌ازآن به روش حفظ و روش بازی نیز پرداخته می‌شود.
در این روش‌ها از تصویرگری به‌عنوان وسیله کمک‌آموزشی استفاده می‌شود، نه به‌عنوان روش مستقل و قابل‌اعتنایی که بتواند شیوه آموزشی برای قرآن به‌حساب آید. انس با قرآن، حفظ سوره‌ها و در مراحل پیشرفته‌تر حفظ کل قرآن، آموزش مفاهیم و آداب قرآنی، بیان قصه‌های قرآنی ازجمله اهداف آموزشی برای کودکانِ سنین ۴ تا ۷ سال است.
اگرچه از مربیان خواسته می‌شود در مواردی به آموزش روخوانی قرآن نیز پرداخته شود اما ازآنجاکه روخوانی قرآن برای کودکان این سنین همراه با شناخت درست حروف فارسی نیست، درک و شناخت کودک در این زمینه کوتاه‌مدت است و بعضاً دیده‌شده که با آموزش‌های دبستانی هم مغایرت دارد و کودکان را دچار خستگی، بی‌علاقگی، تضاد، وازدگی و تظاهر به یادگیری می‌کند ولی عمیقاً هیچ تأثیری ندارد.
مسلماً این‌گونه آموزش در کوتاه‌مدت تأثیر خود را از دست می‌دهد. علاوه بر دارالقرآن‌ها، بسیاری از نشریات و انتشارات درصدد آن هستند تا به القای ارزش‌ها و آموزه‌های دینی و آموزش مفاهیم قرآن به کودکان بپردازند. این مؤسسات با باور بر ضرورت این امر که درک مفاهیم قرآنی به کودکان با زبان تصویر قرین موفق است، مبادرت به نشر کتاب‌ها و مجله‌ها و لوح‌ها دراین‌باره می‌کنند.
