انس با قرآن

مشخصات برنامه درسی انس با قرآن

نام درس:

انس با قرآن

موضوع درس:

قرآن

ا­هداف کلی:

- دانش‌آموزان در این درس به بهانه ماه‌ِرمضان با گوشه‌ای از عظمت قرآن با رویکرد ترجمه و اندکی تفسیر و شأن نزول که منجر به تدبر در این کتاب آسمانی و مقدس می‌شود، آشنا می‌شوند.

ا­هداف جزیی:

- دانش‌آموزان در این درس به شیوه‌ی کاملاً غیرمستقیم به روابط مناسب خواهر و برادر در خانواده پرداخته می شود و مشکل اصلی که نوع دید این دو به یکدیگر هستند اصلاح می گردد تا بعد از اصلاح دیدگاه در پی ایجاد رفتارهای مناسب در آن ها را شاهد باشیم.

مقدمه انس با قرآن

آنچه آدمی در خردسالی می‌آموزد، مانند «نقش در سنگ» پایدار است. امام علی (ع): در خُردسالي علم بياموزيد تا در بزرگ‌سالی به برتري و سيادت نائل آييد. فرزندان خود را در خردسالی به فراگرفتن آیین ما تشویق تا در بزرگ‌سالی روشنایی چشم شما باشند. این آیین ها چون گنجینه‌هایی هستند که همواره فزونی می‌یابد و دست حادثه نمی‌تواند در آن دگرگونی ایجاد کند. انسان بیشتر عادت زندگی خود را در دوران کودکی کسب می‌کند و سازگاری با محیط را فرامی‌گیرد.کودک در ۵ سالگی نسخه کوچک شخص جوانی است که بعداً خواهد شد. بدین‌جهت تمام مکاتب فکری در این مورد توافق دارند که دوران کودکی در شکل دادن رفتار و رشد منش آینده اهمیت خاصی دارد.  

در روایات هم از تعابیری چون: أدِّبُوا و ... آمده: فرزندانتان را بر اساس: دوستی پیامبر (ص)، اهل‌بیت (ع) و قرآن تربیت کنید. به فرزندان خود شنا و تیر‌اندازی بیاموزید. احاديث را به نوجوانان بياموزيد، پيش از آن‌که مخالفان گمراه بر شما پيشي گيرند. اختصاص ابوابی هم چون: «حق الولد علی الوالد» و امثال آن، ‌همه حکایت از این مهم دارد. در این میان ازجمله فرصت‌های طلایی که در طول سال برای مرتبط ساختن کودکان با قرآن فراهم می آید. ماه‌ِرمضان است. برای حضور تجلّی تابناک‌تر و محسوس‌تر قرآن در تمامی عرصه‌های زندگی، باید از این فرصت استفاده لازم را برد و آن را آغاز مناسبی برای واردکردن کودکان در بحر بی‌کران معارف قرآنی دانست.

برنامه درسی انس با قرآن

به نام خدای هستی، خدای خالق، خدایی که هم هدف را نشان ما داد و هم راه رسیدن به آن را. دوستان من سلام. حالتان خوب است؟ برای اینکه حواس ما جمع شود یک سؤال می‌پرسم، دوست دارم با دقت گوش کنید و با دقت هم جواب بدهید، چون اگر کسی این سؤال را بلد باشد که جواب بدهد، کلی از مسائل و مشکلاتش حل می‌شود، حالا آن هایی که آماده هستند یک صلوات بلند بفرستند.

امّا سؤال. گفتیم: به نام خدایی که هم هدف را نشان ما داد و هم راه رسیدن به آن را. حالا چه کسی می‌داند که آخر راه چیست؟ آخر راه، «ه» است. 

اکنون به‌دور از فضای شوخی، ماه‌ِرمضان است، ماه نزول قرآن است و شاید الآن فرصت خوبی باشد تا بتوانیم به‌عنوان مقدمه و کارهای تدارکاتی خودمان را برای مسابقه نهایی در این ماه پربرکت آماده کنیم. 

طبق فرمایش مقام معظم رهبری: قرآن مشکلات و گره‌های فکری، روحی و عاطفی را حل می‌کند.[1]

باید در قرآن تدبّر کنیم که مرحله اول، آشنایی با متن قرآن است. حالا برای آشنایی با متن قرآن به‌عنوان نمونه یکی از سوره‌های قرآن از جزء سی‌ام را انتخاب می‌کنیم. آماده هستید؟ (راهنمایی: در جدول قرآنی زیر، ابتدا باتوجه به شماره سوره، در سمت راست جدول نام سوره را در قرآن پیدا کنید و بنویسید. بعد حروف نام سوره را در خانه های خالی مقابل آن با دقت و به ترتیب قرار دهید.) راستی اگر شخصی وضو نداشته باشد می‌تواند به نوشته­ های قرآن دست بزند؟ 

همان‌طور که بعضی‌ها اشاره کردند اگر بخواهیم به خط قرآن و اسماء خداوند دست بزنیم حتماً باید وضو داشته باشیم.

• - سوره ۸۱ قرآن است.
• - این سوره ۲۹ آیه دارد.
• - این سوره ۵ حرف دارد.
• - این سوره‌ در جزء ۳۰‌ام قرآن آمده است.

اکنون با ۵ حرف ابتدای ۵ سوره در خانه های ردیف شماره ۱ تا ۵ را، به ترتیب و پشت سر هم، ۵ حرف را بنویسید. ت ک و ی ر[2]

• ترجمه یکی از آیات، آیه ٢٧: إِنْ هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ‌ لِّلْعَالَمِينَ ﴿٢٧﴾ اين [سخن‌] به جز پندى براى عالميان نيست؛ (۲۷) «قرآن مایه بیداری است برای کسی از شما که بخواهد راه مستقیم را پیش گیرد.»
• گفتیم که مرحله اول تدبّر در قرآن آشنایی با متن قرآن است تا بتوانیم در قرآن تدبر کنیم. [3] قدم بعدی مأنوس شدن با قرآن. حالا هر آیه این سوره که می‌خوانیم، به ترجمه‌اش هم دقت می‌کنیم. یک صلوات بفرستید:

 انس با قرآن: ترجمه و تفسیر نزول

حالا این سوره را با هم می‌خوانیم:

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِيمِ        به نام خداوند رحمتگر مهربان

إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَ‌تْ﴿۱﴾               آنگاه‌که خورشيد به هم در پیچد،(۱)

وَإِذَا النُّجُومُ انكَدَرَ‌تْ﴿۲﴾            و آنگاه‌که ستارگان همى‌تيره شوند،(۲)

وَإِذَا الْجِبَالُ سُيِّرَ‌تْ﴿۳﴾              و آنگاه‌که کوه‌ها به رفتار آيند.(۳)

وَإِذَا الْعِشَارُ‌ عُطِّلَتْ﴿۴﴾            وقتى شتران ماده وانهاده شوند،(۴)

وَإِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَ‌تْ﴿۵﴾          و آنگاه‌که وحوش را همى‌گرد آرند،(۵)

وَإِذَا الْبِحَارُ‌ سُجِّرَ‌تْ﴿۶﴾              درياها آنگاه‌که جوشان گردند،(۶)

وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ﴿۷﴾            و آنگاه‌که جان‌ها به هم در پیوندند،(۷)

وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ﴿۸﴾          پرسند چو زان دخترك زنده‌به‌گور:(۸)

بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ﴿۹﴾                  به كدامين گناه کشته‌شده است؟(۹)

بچه‌ها می‌دانید قضیه و داستان دو آیه ۸ و ۹ چیست؟ می‌دانید که قرآن می‌خواهد به چه نکته‌ای اشاره کند؟ (۴) 

قضیه ازاین‌قرار بود که عرب‌ها عادت بدی داشتند این بود که دخترهای خودشان را زنده‌به‌گور می‌کردند، حالا هر کی گفت قضیه زنده‌به‌گور کردن پی بود، از کجا شروع شد جایزه پیش من دارد. بر اساس آنچه در تاریخ آمده است، اعراب جاهلیت قبل از تولد نوزاد خود گودالی حفر می‌کردند، اگر نوزادی که متولد می‌شد دختر بود او را در آن گودال دفن می‌کردند تا زیرخاک بمیرد این رسم بعد از جنگ یک قوم عرب با لشگر کسری در ایران به وجود آمد، آن هنگام که قوم عرب شکست خوردند، دختران و زنان آن‌ها به اسارت لشگر ایران درآمدند. 

آن ها بعد از چندی، از فرمانده ایرانیان خواهان بازگرداندن دختران و زنان خود شدند و دربار پادشاه دختران و زنان را در ماندن یا بازگشتن به‌سوی قوم خودمختار گذاشت، گروهی از آن ها برگشتد و گروهی ماندند، این گروهی که برنگشتند مردان قوم عرب را به خشم آورد و ازآن‌پس تصمیم گرفتند که هرگاه دختری برای آن ها متولد شد او را زنده‌به‌گور سازند و آرام‌آرام این رسم در میان دیگر قبایل عرب رواج یافت. دوستان من یک واقعیت غیرقابل‌انکار این است که دین است که دین اسلام آمد و کلی از تبعیض‌ها و خرافات را نسبت به دختران و زنان را از بین برد. ولی یک واقعیت دیگر هم که تاکنون در میان بعضی از افراد است، تبعیض در خانه و خانواده هست. اصلاً همین الآن در خانواده‌های ما:

• نقش آقاپسرها چیست؟
• نقش دخترخانم‌ها چیست؟

بگذارید خودمانی آخر بعضی از دعواهای خانوادگی را طرح کنم؟ اصلاً خیلی از دعواها به خاطر کار نکردن بعضی از پسرها در خانه، رعایت نکردن بعضی از چیزها توسط دخترخانم‌ها است. اگر انصافاً آن هشت اصل را که جلسه پیش توضیح دادیم بین خواهر ما و برادر ما رعایت شود و درعین‌حال برادر هم یک برادر دوران جاهلیت نباشد و خواهر هم آن نکات را رعایت کند؛ آیا ما در خانه باهم دعوا می‌کنیم؟ در کارهای خانه هم برادرها و خواهرها باید به مادر کمک کنند، هرکس کار خودش را انجام دهد و این‌طور نباشد که خواهرها کلفت برادرها و بالعکس باشند.

فقط این را بگویم که از نظر اسلام پسر و دختر هیچ فرقی ندارند، ملاک ایمان و عمل صالح است. (سوره والعصر) راستی داشتیم در مورد سوره تکویر صحبت می‌کردیم، خُب آیات همین‌طور ادامه پیدا می‌کند تا آیه ۲۸ و ٢٩ می‌فرماید: 

لِمَن شَاءَ مِنكُمْ أَن يَسْتَقِيمَ ﴿٢٨﴾ 

وَمَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن يَشَاءَ اللَّـهُ رَ‌بُّ الْعَالَمِينَ ﴿٢٩﴾: 

براى هر يك از شما كه خواهد به راه راست رود؛ (۲۸) 

و تا خدا، پروردگار جهان‌ها، نخواهد، [شما نيز] نخواهيد خواست. (۲۹) 

برای این که بتوانیم بیشتر با قرآن آشنا شویم و انس بگیریم. صلواتی بفرمایید.

جریان سازی پرورشی:

• - پیدا کردن داستان‌هایی از زنده‌به‌گور کردن دختران در عرب جاهلیت و مقایسه آن با عصر امروز
• - تحقیق احکام مربوطه (به قرآن، به وضو) به دانش‌آموزان با معرفی کتاب و رساله عملیِ و سایت مراجع.
• - فقط برای رده‌های نوجوان دختران پیشنهاد می‌شود که، مسابقه روزنامه دیواری با موضوع دختر دوران جاهلیت، دختر عصر ما و دختر آرمانی.
•  - بررسی یک یا چندروزه دانش‌آموز رفتارهای خود را و نوشتن آن در برگه‌ای و عوامل بروز اختلافات و برطرف کردن آن از ناحیه دانش‌آموز با برادر و خواهر و ارائه این نوشته به مربی محترم
• - دست‌نوشته یک دانش‌آموز که با برادر و خواهر خود پیرامون این مطلب صحبت می‌کند. به مربی محترم ارائه می‌دهد و در صورت امکان به بهترین هدیه یا امتیازی داده شود و یا حتی به دیگران و (اعضای کلاس و نمازگزاران) معرفی گردد.

چند تا پیشنهاد خوب برای ماه مهمانی خدا !

• می‌شود به یک آدم محتاج کمک کرد.
• می‌شود پول کمی به یک خیریه داد.
• می‌شود نشست پای درس آدمی حسابی.
• می‌شود حال یک نفر از فراموش‌شدگان را پرسید.
•  می‌شود یکی را که درگذشته به ما بدی کرده بخشید.
• می‌شود یک دشمن را تبدیل کرد به دوست.
• می‌شود شروع کرد به خواندن یک کتاب نو.
• می‌شود یک عادت بد را کنار گذاشت.
• می‌شود یک عادت خوب را به خاطر سپرد.
• می‌شود با طبیعت مهربان‌تر بود.
• می‌شود سالم‌تر غذا خود، سالم‌تر آشامید.
• می‌شود به امید یک آدمِ کم امید افزود.
• می‌شود به یک آدمِ ناامید دلگرمی داد.
•  می‌شود یک حرف نو یاد گرفت.
• می‌شود بهداشت را جدی‌تر گرفت.
• می‌شود به یک سالمند تنها سر زد.
• می‌شود یک دوست تنها را دعوت کرد.
• می‌شود برای یک غریبه دعا کرد.
• می‌شود به عیادت یک بیمار رفت.
• می‌شود از یک مظلوم دفاع کرد.
• می‌شود یک بدهی را پرداخت.
• می‌شود یک طلب را فراموش کرد.
• می‌شود یک نفر را بیشتر دوست داشت.
• می‌شود یک دلخوری را به باد سپرد.
• می‌شود قدرشناس‌تر بود.
• می‌شود شکیباتر بود.
• می‌شود بیشتر لبخند زد.
• می‌شود دست یک نیازمند را محکم‌تر گرفت.
• می‌شود آدم بهتری بود.
• می‌شود از یکی از کسانی که حقی به گردنمان دارد سپاسگزاری کرد.
• می‌شود به هزار شکل پرهیزکار بود.

بچه‌ها بهترين و اصلاح‌شده‌ترین بذرها و دانه‌ها را و قوی ترين نهال‌ها را اگر تو کوير، توی شوره‌زار بکاریم مطمئن باشیم که می‌سوزد و نابود مي‌شود، دقيقاً عين گل وجود ما، موقعي که جوانه مي‌زند و گل مي‌دهد که به فکر تعويض خاک گلدون زندگی‌مان بيافتيم، دور و برمان را خوب نگاه کنيم محیط‌هایی هستند که ما آنجا راحت تنفس کنيم.

• خدايا دانه‌های وجود ما را از شوره زار نجات ده.
• خدايا نهال وجود ما رو در زمين های حاصلخيز بکار.
• خدايا توفيق بده که خاک گلدونمان را زود به‌زودی عوض کنيم.

پی نوشت:

1. [1]  قرآن، مشکلات و گره ‏های، فکری، مشکلات روحی و عاطفی را حل می‏ کند. آرام، آرام که انسان با قرآن انس پیدا می‏ کند، وقتی ذهن او از لحاظ جنبه عاطفی ـ چون روی ذهن اثر می‏ گذارد ـ از لحاظ جنبه‏ های اخلاقی یا جنبه‏ های فکری به بن‏بست می‏ رسد، کسی که با قرآن انس دارد می‏ بیند که ناگهان ستاره‏ای می‏ درخشد، می ‏رود طرفش می‏ بیند راه باز شد، قرآن این جور است. ( مقام معظم رهبری در دیدار با نخبگان قرآنی؛ 5/8/78)

    

2.  مربی محترم درصورتی‌که زمان کلاس به او اجازه دهد می‌تواند از احادیث اصول کافی، کتاب فضل القرآن استناد نماید. 

به‌عنوان نمونه: قال ابوعبدالله (ع) کان فی وصیة امیرالمومینَ اصحابَهُ: اِعلَموُا أنَّ القُرآنَ هُدَی النّهارِ و نُورُ اللیلِ المُظلِمِ...(بدانید همانا قرآن راهبر روز است و پرتوافکن شب تار...) 

حضرت صادق (ع) فرمود: هر که در حال جوانی قرآن بخواند و باایمان هم باشد با گوشت و خونش بیامیزد و... و قرآن برای او در روز قیامت پرده و مانعی از آتش باشد. آنچه آدمی در خردسالی می‌آموزد، مانند «نقش در سنگ» پایدار است. 

امام علی (ع): تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ صِغاراً تَسُودُوا بِه كِباراً: در خُردسالي علم بياموزيد تا در بزرگ‌سالی به برتري و سيادت نائل آييد. (شرح ابن ابي الحديد، ج ۲۰، ص ۲۶۷) 

فرزندان خود را در خردسالی به فراگرفتن آیین ما تشویق تا در بزرگ‌سالی روشنایی چشم شما باشند. این آیین ها چون گنجینه‌هایی هستند که همواره فزونی می‌یابد و دست حادثه نمی‌تواند در آن دگرگونی ایجاد کند. انسان بیشتر عادت زندگی خود را در دوران کودکی کسب می‌کند و سازگاری با محیط را فرامی‌گیرد لذا گفته‌اند: «کودک در پنج‌سالگی نسخه کوچک شخص جوانی است که بعداً خواهد شد.» بدین‌جهت تمام مکاتب فکری در این مورد توافق دارند که دوران کودکی در تعیین و شکل دادن رفتار و رشد منش آینده اهمیت خاصی دارد. (دیوان منسوب به امام علی (ع)، قافیه راء و عطاران، محمد، آرای مربیان بزرگ مسلمان، ص ۱۱، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی، تهران، چ ۱، ۱۳۶۶) در روایات هم از تعابیری چون: أدِّبُوا أوْلادَكُمْ عَلَیَ ثَلاثٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَحُبِّ أهلِ بَيتِهِ، وَعَلَی قِرَاءَةِ الْقُرآنِ؛ 

پیامبر (ص): فرزندانتان را بر سه موضوع تربیت کنید: دوستی پیامبر (ص)، دوستی اهل‌بیت ايشان (ع) و تلاوت قرآن. (الجامع الصغير، ج ۱، ص ۱۴ و كنزالعمّال: ۴۵۴۰۹) عَلِّمُوا أوْلادَکُمُ السِّبَاحَةَ وَالرِّمَایَةَ، به فرزندان خود شنا و تیر‌اندازی بیاموزید. (کافی، ج ۶، ص ۴۷) 

امام صادق (ع): بَادِرُوا أَوْلَادَكُمْ بِالْحَدِیثِ قَبْلَ أَنْ یَسْبِقَكُمْ إِلَیْهِمُ الْمُرْجِئَةُ: احاديث را به نوجوانان بياموزيد، پيش از آن‌که مخالفان گمراه بر شما پيشي گيرند. (كافى، ج ۶، ص ۴۷) 

و ابوابی چون «حق الولد علی الوالد» و امثال آن، ‌همه حکایت از این مهم دارد. در این میان ازجمله فرصت‌های طلایی که در طول سال برای مرتبط ساختن کودکان با قرآن فراهم می آید. ماه‌ِرمضان، بهار قرآن که حضور تجلّی قرآن در تمامی عرصه‌های زندگی تابناک‌تر و محسوس‌تر است، باید از این فرصت استفاده لازم را برد و آن را آغاز مناسبی برای واردکردن کودکان در بحر بی‌کران مباحث قرآنی دانست.

3. 3 مربی محتوای سوره مبارکه تکویر بر دو محور قیامت و عظمت قرآن و آورنده آن صحبت می ­نماید. سوره تکویر یا کُوِّرَت، هشتاد و یکمین سوره قرآن و از سوره‌های مکی که در جزء سی‌ام قرآن آمده است. تکویر یعنی درهم‌پیچیده شدن و تاریک شدن. این نام از آیه اول سوره گرفته‌شده است. سوره تکویر درباره نشانه‌های قیامت و دگرگونی‌های آن روز و همچنین عظمت قرآن و تأثیر آن سخن می‌گوید. 

   از آیات مشهور این سوره، آیه هشتم و نهم است که درباره زنده‌به‌گور کردن دختران در زمان جاهلیت سخن می‌گوید و می‌پرسد این دختران به کدامین گناه کشته‌شده‌اند (بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ). همچنین آیات ۵۸ و ۵۹ سوره نحل به موضوع زنده‌به‌گور کردن دختران اشاره می‌کنند: «و چون یکی از آنان را به [ولادت] دختر مژده دهند، [از شدت خشم] چهره‌اش سیاه گردد و درونش از غصه و اندوه لبریز و آکنده شود! به سبب مژده بدی که به او داده‌اند، از قوم و قبیله‌اش پنهان می‌شود [و نسبت به این پیشامد در اندیشه‌ای سخت فرو می‌رود که] آیا آن دختر را با خواری نگه دارد یا به‌زور زنده‌به‌گورش کند. آگاه باشید [نسبت به دختران] بد داوری می‌کنند.»

   در روایات آمده است اگر کسی سوره «إذا الشمسُ کُوِّرَت» را بخواند، خداوند او را از رسوایی در زمانی که نامه عملش گشوده می‌شود، حفظ می‌کند. در تفسیر المیزان ذیل تفسیر آیه ۳۱ سوره اسری چنین آمده است: فرزندان خود را از ترس اینكه مبادا دچار فقر و هلاكت شوید به قتل نرسانید و دختران خود را از ترس اینكه گرفتار دامادهای ناجور شوید و یا به جهت‌های دیگر نكشید چون این شما نیستید كه روزی فرزندانتان را می‌دهید تا در هنگام فقر و تنگدستی دیگر نتوانید روزی ایشان را بدهید بلكه این مائیم كه هم روزی شما و هم روزی آن‌ها را می‌دهیم. 

   در زمان پادشاهان ایران هم بودند پادشاهانی كه به خاطر قدرت و ترسِ از دست دادن آن، فرزندان خود را می‌كشتند كه ازجمله آن‌ها شاه‌عباس صفوی و نادرشاه را می‌توان نام برد؛ بنابراین می‌توان گفت كه فرزند كشی از زشت‌ترین مصادیق شقاوت و سنگدلی استوکسانی كه این امر را مرتكب شده‌اند سنگدل‌ترین انسان‌ها بوده‌اند. (علامه طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه مدرسین، ۱۳۷۴، ج ۱۲، ص ۴۰۱ و ج ۱۳، ص ۸۵)

4. آیات مشهور این سوره: 

وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ (آیه ۸ و ۹) ترجمه: و آنگاه‌که از دخترِ زنده‌به‌گور شده پرسيده شود به كدامين گناه [به‌ناحق] کشته‌شده است. 

گفته‌شده اين آیه مربوط به یکی از رسم‌های عرب جاهلیت است که دختران را به علل مختلف ازجمله فقر شدید، ارزش نداشتنِ زن به‌عنوان انسان و ترس از ننگ‌آوری در آینده زنده‌زنده در گور می‌کردند. مفسران گفته‌اند در جاهلیت عرب، هنگامی‌که وقت وضع حمل زن فرامی‌رسید، حفره‌ای در زمین حَفر می‌کرد و زن بالای آن می‌نشست. اگر نوزاد دختر بود، آن را در میان حفره پرتاب می‌کرد و اگر پسر بود، آن را نگه می‌داشت. 

در برخی روایات، معنای گسترده‌ای برای این آیه بیان‌شده است، به‌گونه‌ای که هرگونه قطع رحم (در مقابل صله‌رحم) یا قطع مودت اهل‌بیت (ع) را شامل می‌شود؛ [یعنی افراد به دلیل آنکه با خویشاوندانشان صله‌رحم نکرده‌اند یا دوستی با اهل‌بیت را در دل نداشته‌اند، بازخواست می‌شوند]. همچنین از امام باقر (ع) درباره تفسیر این آیه سؤال شد.  امام گفت: «منظور، كسانی‌اند كه درراه محبت و دوستی ما كشته می‌شوند.» 

این آیه به‌عنوان شعاری در حمایت از مظلومیت کسانی که بی‌گناه کشته می‌شوند استفاده می‌شود. (دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ ش، ۱۳۷۷ ش، ج ۲، ص ۱۲۶۱. معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ ش، ج ۱، ص ۱۶۶. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ ش، ج ۲، ص ۱۲۶۱. طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴ م، ج ۲۰، ص ۲۱۳. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ ش، ج ۲۶، ص ۱۶۶. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ ش، ج ۲۶، ص ۱۶۶ و ص ۱۹۳ ـ ۱۹۸. خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ ۱، ۱۳۹۲ ش. طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴ م، ج ۲۰، ص ۲۱۴؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ ش، ج ۲۶، ص ۱۷۶.)

منابع:

1.     دانشنامه جهان اسلام
2.     قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
3.     مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
4.     بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسة البعثة، چاپ سیزدهم، ۱۴۱۵ق.
5.     دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
6.     طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، به تصحیح هشام رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
7.     معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، [بی‌جا]، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چ۱، ۱۳۷۱ش.
8.     طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۷۴م.
9.     شیخ صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه صادق حسن زاده، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۲ش.