با فرارسیدن اربعین شهادت حضرت سیدالشّهدا علیه‌السّلام و اجتماع عظیم عاشقان وجودش در پیاده‌روی اربعین، ممکن است پرسش‌هایی از مسائل شرعی برای عموم زائران حسینی، ازجمله کودکان و نوجوانان پیش آید. اربعینی که خیل عاشقان امام حسین علیه‌السّلام راهی کربلاء می‌شوند، بهتر است به مسائل شرعی نماز خودآگاه باشند.
امام كاظم (ع) فرمود: مسائل و احكام عملى دين را بشناسید، چون‌که شناخت احكام، كليد بينائى و موجب كمال عبادت است. (1)
در این مورد از مهم‌ترین امور در مسافرت‌های زیارتی، احکام اربعین و احکام نماز است. با توجّه به تنوّع این سفرها، سؤالات شرعی نماز بیشترین پرسش‌هایی است که از سوی گروه های سنی مختلف مطرح میشود که بخشی از آن‌ها عبارت است از:
احکام نیت نماز مسافر در اربعین
نیت نماز مسافر
سؤال: با چه نیتی نمازهای شکسته را بخوانیم؟
جواب: به زبان آوردن نیت نماز مسافر لازم نیست، مثل‌اینکه بگوییم: دو رکعت نماز ظهر، یا چهار رکعت نماز ظهر شکسته یا ...؛ بنابراین، وقتی‌که مسافر برای خواندن نماز ظهر یا عصر یا عشا به نماز می‌ایستد و به‌قصد قربت تکبیر می‌گوید و نماز را دورکعتی می‌خواند، صحیح است؛ ولی اگر بخواهد نیت را به زبان آورد، می‌تواند بگوید: «نماز ظهر به‌جا میآورم، قربةالی الله» یا «دو رکعت نماز ظهر به‌جا میآورم، قربة الی الله» یا «نماز ظهر شکسته به‌جا میآورم، قربةالی الله».
نماز قضا در سفر
- سؤال: چگونه نماز قضا به‌جا بیاوریم؟
جواب: اگر در سفر نماز ما قضا شد، به‌صورت شکسته نماز قضا را بخوانیم، هرچند ده روز نمانیم.
- سؤال: آیا می‌توانیم در مسافرت نماز قضا به‌جا بیاوریم؟
جواب: می‌توان در سفر قضای نمازهای چهار رکعتی را بخوانیم ، بااینکه نمازهای چهار رکعتی ما شکسته است.
- سؤال: اگر در مسافرت، نمازهای چهار رکعتی قضا شود و بخواهیم در وطن قضای آن را بخوانیم، تکلیف چیست؟
جواب: تکلیف در قضای نمازهای چهار رکعتی، به‌جا آوردن نماز در وطن، به‌صورت شکسته است.
نماز قضا به جماعت
- سؤال: آیا نماز قضا را می‌توانیم به جماعت بخوانیم؟
جواب: اشکال ندارد، می‌توان نماز قضا را به جماعت خواند.
- سؤال: آیا نماز قضای ما باید با نماز امام جماعت متحد باشد؟
جواب: می‌توان با امام جماعت هر نماز قضایی را خواند. لزومی ندارد نماز امام و مأموم متحد باشد و نماز قضای دیگر را نیز می‌توان اقتدا کرد.
احکام برگذاری نماز اربعین
ایستادن مسافر در صف اول جماعت
- سؤال: آیا مسافری که قصد ماندن ده روز را ندارد، می‌تواند در صف اول جماعت بایستد؟
جواب: اگر سر دو رکعت سلام دهد و فاصله زیاد شود، اتصال افرادی که بعد از او در صف اول ایستاده‌اند، قطع و نمازشان فرادا میشود؛ ازاین‌رو توصیه میشود در صف اول نایستد.
قطع اتصال صفوف جماعت
- سؤال: آیا مسافرانی که در صف اول جماعت ایستاده‌اند، سر دو رکعت، سلام دهند اتصال صفوف قطع میشود؟
جواب: بله. اتصال صفوف قطع و نماز فرادا میشود. نمازگزاران بعدازآن قطع اتصال، با نیت فرادا نماز را ادامه دهند.
اقتدای مسافر به حاضر
- سؤال: آیا اقتدای مسافر به حاضر و برعکس مکروه است؟ آیا نماز را فرادا بخوانیم یا در نماز جماعت شرکت کنیم؟
جواب: مسافری که نماز را شکسته می‌خواند، اگر به امام جماعتی که نماز را تمام می‌خواند اقتدا کند، ثوابش از نماز جماعتی که هر دو (امام و مأموم) نمازشان تمام یا هر دو شکسته باشد، کمتر است و کراهت دارد. ولی باز در این فرض هم ثواب نماز جماعت از نماز فرادا بیشتر و شرکت در نماز جماعت بهتر است.
اقتدای نماز قضا به ادا
- سؤال: اگر مسافر در نماز جماعت، سر دو رکعت سلام دهد و نماز را تمام کند، آیا می‌توان در دو رکعت باقیمانده، نماز دورکعتی یا چهار رکعتی ادا یا قضا اقتدا کرد؟
جواب: هر دو صورت، اشکال ندارد و لزومی ندارد حتماً نماز دورکعتی اقتدا کرد. وقتی نماز جماعت تمام شد، باقیمانده نماز را فرادا می‌توان بجا آورد و صحیح است.
زیارت قبر مطهر
- سؤال: حکم بوسیدن در حرم و سجده روبروی قبر مطهر چیست؟
جواب: اشکال ندارد؛ ولی سجده‌کردن در مقابل قبر مطهر، جایز نیست؛ مگر سجده شکر خدا، به جهت توفیق این زیارت. بهتر است سجده شکر را هم رو به روی قبر مطهر را انجام نداد.
نمازخواندن با غسل زیارت
- سؤال: آیا با غسل زیارت می‌توانی نماز خواند؟
جواب: نمی‌توان نماز خواند. برای نماز، باید وضو هم گرفت.
وضو گرفتن با آب‌های مخصوص نوشیدن
- سؤال: حکم وضو از آب‌سردکن‌های مخصوص نوشیدن برای نماز یا زیارت، چیست؟
جواب: باطل است.
- سؤال: اگر وضو داریم، آیا می‌توان با همان وضو نماز خواند یا مجدداً باید وضو گرفت؟
جواب: تا وضو باطل نشده، نمازخواندن و انجام دادن سایر کارهایی که نیاز به طهارت دارد، منعی ندارد.
پانویس:
تَفَقَّهُوا فى دینَ اللهِ، فَاِنَّ الْفِقْهَ مِفْتاحُ الْبَصیرَةِ، وَ تَمامُ الْعِبادَةِ، وَ السَّبَبُ اِلَى الْمَنازِلِ الرَفیعَةِ وَ الرُّتَبِ الْجَلیلَةِ فِى الدّینِ وَ الدّنیا.
ترجمه آیه: مسائل و احکام اعتقادى و عملى دین را فراگیرید، چون‌که شناخت احکام و معرفت نسبت به دستورات خداوند، کلید بینائى و بینش و اندیشه است و موجب تمامیّت کمال عبادات و اعمال می‌گردد؛ و راه به‌سوی مقامات و منازل بلندمرتبه دنیا و آخرت است. (تحف العقول: ص 302، بحارالأنوار: ج 10، ص 247، ح 13).
