مقدمات تکنولوژی آموزشی

مقدمه:

مطالب کنونی با عنوان مقدمات تکنولوژی آموزشی یا فن آوری آموزشی ارائه شده است، هر چند برخی مطالب دیگر که مورد نیاز مخاطبین است همراه این مباحث آمده است، لیکن به سبب غلبه مطالب تکنولوژی آموزشی دروس با این عنوان آغاز شده است. اهم مطالب به صورت خلاصه در پانزده جلسه تقدیم گردید.

مقاله مقدمات تکنولوژی آموزشی (تحت موضوع: نظری - علمی)، با رویکرد ارائه مفاهیم دینی، توسط استاد محمود خیری، از اساتید مجرّب مرکز آموزش های کاربردی دفتر تبلیغات، گردآوری شده.

!!توجه! لازم به ذکر است در ادامه این مقاله 3 درس به صورت خلاصه توضیح داده شده است؛ که با دانلود فایل پیوست، 15 درس به طور کامل و به صورت رایگان در اختیار شما خواهد گرفت.

در هر جلسه تلاش میشود مطالب در دو بخش نظری و عملی ارائه گردد و در هر جلسه یک کار به عنوان تکلیف و کار در منزل ارائه میشود.

پیشگفتار:

امروزه راه های معمولی و سنتی به تنهایی پاسخگو نیست و برخی از مسئولان سیستم آموزشی متوجه شده اند که بکارگرفتن طرق جدید و بهرهمند شدن از فوائد تکنولوژی آموزشی و روش های نوین تدریس میتوانند ما را تاحدودی در رفع مشکلات یادشده یاری نمایند. 
با توجه به گستردگی علوم حوزوی و نیاز به آموزش عمیق و پایدار طلاب و فراگیران علوم اسلامی بکارگیری تکنولوژی آموزشی ضروری به نظر میرسد. زیرا با کمک یک طراحی مناسب آموزشی و به کار بردن ابزار و وسایل آموزشی و کمک آموزشی میتوان تسهیل در امر آموزش را ایجاد نمود. تأسیس دوره های آموزش تکنولوژی آموزشی ویژه ی طلاب، طراحی و تولید وسایل کمک آموزشی گام های مؤثری در جهت ارتقاء و تسهیل آموزش محسوب می گردد.
 

درس اول مقدمات تکنولوژی آموزشی

تعریف تکنولوژی آموزشی

پیش از پرداختن به مقدمات تکنولوژی آموزشی لازم است، به تعریفی از تکنولوژی از دو واژه techno و logy تشکیل گردیده است معادل فارسی techno دانش چگونگی انجام کار و واژه logy به معنی صحبت است یا شناخت شناسی میباشد.

معنی دوم techno: دانش، دکترین، نظریه است.

معنی دوم logy: به معنی شناخت یا شناسی ترجمه شده.

بنابراین تکنولوژی «فنشناسی» یا شناخت یا دانش شناخت چگونگی انجام یک کار، چند سالی است که به معنای «فناوری آموزشی» نیز ترجمه و معادل سازی شده است.

تکنولوژی آموزشی چیست؟

چند دهه است که تکنولوژی آموزشی جایی برای خود در فرهنگ تعلیم و تربیت باز نموده است و قبل از آن کاربرد تکنولوژی آموزشی با مفهوم جدید و مترقی آن مطرح شود برنامه ریزان و معلمان و مربیان در راه بهبود امر تدریس و حصول نتایج بهتر از مواد و وسایل آموزشی با مفهوم «سمعی و بصری» آن کمک گرفتند.

امروز تکنولوژی آموزشی مفهوم مترقی و تکامل یافته را به همراه دارد و زمینه بهره گیری آن صرفاً به کاربرد مواد و وسایل آموزشی خلاصه نمیشود بلکه معنای وسیعتری دارد.

مقدمات تکنولوژی آموزشی و رسانه ها

تلویزیون های مدار بسته

• تابلوهای رایانه ای یا  LED
• تابلوهای هوشمند (برد هوشمند، تخته هوشمند Smart-Board) 

رسانه های آموزشی

تعریف رسانه ها:

رسانه ها افراد، ابزار یا موقعیتهایی هستند که بوسیله آنها پیام ارائه میشود.

• غیر نور تاب 
• نور تاب (ساکن و متحرک)

رسانه های آموزشی غیر نورتاب: 

• تابلوهای آموزشی 
• تابلوهای گچی   
• تابلوهای پارچه ای   
• تابلوهای مغناطیسی 
• تابلوهای وایت برد
• تابلوهای جیبی (کارتی)
• تابلوهای فانتزی  
• تابلوهای اعلامیه از جنس (یونالیت، چوب پنبه، مقوا و...)

1. نور تاب ساکن مثل فیلم استریپ، اسلاید، اورهد، اوپک.
2. نورتاب متحرک مثل فیلم های متحرک، تلویزیون، تلویزیون مدار بسته.  

درس دوم مقدمات تکنولوژی آموزشی

الگویی برای طراحی منظم آموزشی:

مقدمات تکنولوژی آموزشی: مراحل طراحی منظم در آموزش

تعیین و تدوین اهداف آموزشی:

با توجه به نظریه عمومی سیستم ها در امر آموزش هیچ فعالیت و تلاشی برای تدریس بدون انتخاب و تدوین هدف صورت نمی گیرد.

چرا باید هدف داشته باشیم؟  انتخاب شیوه تدریساضافه کردن به محتوا با توجه به هدف صورت میپذیرد.مسیر حرکت آسان تر است.مواد و وسایل آموزشی با توجه به محتوای و شیوههای تدریس انتخاب 4 ارتباط نزدیکی با محتوای آموزشی دارد، می شود.

اهداف کلی:  

مبهم، انتخاب اهداف کلی به مشخص کردن محتوای مورد بحث کمک می کند هر هدف کلی بایستی یک حالت کلی و گنگ را دارا باشد و معمولا بایستی پس از حصول چند هدف جزیی مورد دستیابی قرار گیرد.
 

اهداف جزیی:

همان گونه که ملاحظه میشود هدف کلی حالت گنگ دارد و به خودی خود به دلیل مبهم و کلی بودن مورد استفاده قرار نمی گیرد، اهداف جزیی بایستی دارای حالتی صریح و روشن و واضح باشد. به منظور واضح تر کردن و قابل استفاده تر نمودن هدف کلی آن را با هدف های روشن تری تجزیه میکنند، که هریک از این هدف ها که پاره فعالیتی برای رسیدن به هدف کلی به حساب میاید هدف جزئی نامیده میشود.

اهداف رفت:

عملی که بروز آن از فراگیر انتظار میرود بصورت فعلی قابل مشاهده و اندازهگیری تدوین باشند.

مثال: تعمیر کار موتور ماشین بتواند موتور ماشین را تعمیر کند یا فرد بتواند وضو بگیرد.

منشأ اهداف آموزشی:  

از دیدگاه مربیان و صاحب نظران مختلف به گونه های متفاوتی مورد توجه قرار گرفته است.

طرح و الگو در مقدمات تکنولوژی آموزشی

سیستم چیست؟

در هر سیستم هدف فرآیندهای لازم یا کارهایی را که باید انجام شوند تعیین می کند و فرایندها نوع اجزاء یا محتوایی را که باید برای رسیدن به هدف به کار گرفته شوند معین میسازند. سیستم ها در سطح وسیعتری از محیط خود عمل میکنند که این سطح وسیعتر را سیستم برتر گویند. به عبارت دیگر هر سیستم جزئی از سیستم بزرگتری است. سیستم جزء را خرده سیستم و سیستم بزرگتر را سیستم برتر آن سیستم گویند.

انتقال طرح

روش اول: سنجاقی یا «گرده» کردن

مواد و وسایل مورد نیاز:

• کاغذ
• سنجاق ته گرد
• یک قطعه اسفنج یا یونولیت 
• کمی پودر رنگی

شیوه اجرا:

پس از ترسیم طرح، اطراف آن را با سنجاق سوراخ سوراخ کنید. برای سهولت کار به دست آوردن نتیجه بهتر، در زیر کاغذ یک لایه اسفنج یا یونولیت قرار دهید. هنرمندان قدیمی برای انتقال طرح در کاشیکاری، گچ بری، صحافی و جلد از این روش استفاده میکردند و به آن «گرده کردن» می گفتند.

یاد آوری: با استفاده از روش سوزنی، میتوانید نقش های مورد نظر را روی شیشه یا چرم منتقل کنید.

طبقه بندی اهداف آموزشی:  

برای اهداف آموزشی طبقه بندی های مختلفی ارائه شده است که یکی از معروفترین آنها طبقه بندی بنیامین بلوم و همکاران او است و دراین طبقه بندی اهداف آموزشی در سه حیطه ی شناختی، عاطفی و روانی ـ حرکتی قرار میگیرند.

بنیامین بلوم:

حیطه شناختی: جنبه نظری و ذهنی دارد نظیر محتوای رياضی، تاريخ که مستلزم فعالیت های صرف ذهنی و عقلانی است.

حیطه عاطفی: محتوايی که جنبه تغییر نگرشی طرز تفکر و بطور کلی ارزش ها را دارد نظیر دروس دينی و اخلاقی.  

روانی ـ حرکتی: به آموزش مهارت ها می پردازد.  
 

حیطه شناختی:

جنبه تئوری دستیابی به آن فعالیت ذهنی، عقلانی است:

آگاهی (دانش): یادگیری جنبه حفظی دارد. مثل: آدرس، تلفن و... .

ادراک فهمیدن: درک مطالب، آگاهی با ارائه و جمله بندی.

کاربرد (بکاربستن): توانایی بکار بستن مفاهیم کلی، اصول، فرمول ها، روش ها، دستورالعمل ها نظیر حل ریاضی.

تجزیه و تحلیل: یادگیری مستلزم توانایی تجزیه و خردکردن مطالب است به اجزاء تشکیل دهنده آنها و مشخص کردن روابط میان اجزاء ... .

ترکیب: اتصال و بهم گره زدن اجزاء و عناصر جداگانه است ساده مثل یک انشاء پیچیده، نوشتن کتاب.

ارزشیابی و قضاوت: یادگیری مستلزم توانایی نقد آثار و نظریات است حاشیه نویسی بر اثر توسط فرد داناتر و استادتر.  

!!توجه! لازم به ذکر است در مقاله مقدمات تکنولوژی آموزشی 3 درس به صورت خلاصه توضیح داده شده است؛ که با دانلود فایل پیوست، 15 درس به طور کامل و به صورت رایگان در اختیار شما خواهد گرفت.

نگارنده: استاد محمود خیری