مشخصات برنامه درسی بالاتر از فرشته‌ها (حضرت فاطمه زهرا(س))
نام درس: بالاتر از فرشته‌ها
موضوع: سيره اهل‌بیت علیهم‌السلام
هدف كلي: دانش‌آموزان در اين درس با صفات اخلاقي حضرت فاطمه زهرا (س) آشنا مي‌شوند.
اهداف جزئی: دانش‌آموزان در اين درس با موارد زير آشنا مي‌شوند:
- سوره کوثر
- دوست داشتن مردم؛
- برخي از سخنان گهربار حضرت فاطمه س
هدف رفتاري (خروجي): انتظار مي‌رود دانش‌آموزان در پايان درس بتوانند از شيوه‌هاي رفتاري و گفتاري بانوي بزرگ اسلام درس بگيرند.
روش‌هاي مناسب تدريس: توضيحي 2. فعّال:( قصه و بازي باکارت )
رسانه‌هاي آموزشي:
1. تخته‌سیاه 2. كارت
مقدمه ای بر برنامه درسی بالاتر از فرشته‌ها
خداوند مهربان تا آن روز و بعد از آن چنین دختر پاک و درست کاری را به هیچ کس هدیه نداده بود. حتی فرشته های آسمان نیز برای دیدن فاطمه (ع) به زمین می آمدند و از صحبت کردن با او لذت می بردند. حضرت فاطمه (ع) چهره ای نورانی داشت و برای پدر و مادرش دختری خوب و مهربان بود. در تمام زندگی اش همیشه یار و غم خوار پیامبر(ص) بود. حضرت فاطمه (ع) بانویی بهشتی بود. او در طول عمرش هیچ وقت امیدش را از دست نداد و همیشه با صبر و آرامش از پروردگار بزرگ یاری می خواست. محبت آن بانوی بزرگواری در دل های ماست و تمام مسلمانان او را دوست دارند. حضرت محمد (ص) همیشه می فرمود: « فاطمه پاره ی تن من است. »
برنامه درسی بالاتر از فرشته‌ها
بسم الله الرحمن الرحیم
بچه‌ها سلام، حال شما خوب است؟ با يك شعر چطور هستيد؟ با دقت گوش بدهيد.
اي دختـري كـه پـيـش تو بابا كند سلام
تو كوثر هستی و به تـو طـوبي كنـد سلام
فرمود مصطفي كه جـزايـش بـود بهشت
هر كس كه تا سه روز به زهرا كند سلام[1]
بچه‌ها چه كسي مي‌داند آخرین حرف در 3آیه سوره كوثر کدام حرف است؟ سوره كوثر را که شنيده‌ايد؟ باهم سوره كوثر را بخوانيم:
روایتی از حضرت فاطمه(س) بالاتر از فرشته‌ها
دختر رسول اكرم (ص) از بهترين انسان‌هاي روي زمين است. حضرت محمد (ص) همیشه می فرمود: « فاطمه پاره ی تن من است.» * خوب بچه‌ها شنيده‌ايد كه يكي از لقب‌هاي فاطمه زهرا (س) «ام‌ابیها» است، يعني مادر بابا، چون او براي پدرش مثل مادر مهربان و دلسوز بود و به او اميد و نشاط مي‌داد. برای دانستن این موضوع حالا يك قصه: غروب نزديك بود. پدر هنوز نيامده بود.
فاطمه نگران بود. پدر هميشه زودتر مي‌آمد. فاطمه آهي كشيد. از سایه نخل برخاست. به‌طرف در رفت. مي‌ترسيد، پدر دشمنان زيادي داشت. چند لحظه كنار درماند. كاش مي‌توانست بفهمد كجاست. اگر پسرعمویش علي بود، مي‌رفت خبري مي‌آورد. چند قدم داخل كوچه رفت. ساكت و خلوت بود. زود برگشت.
اگر پدر مي‌آمد و او را نمي‌ديد نگران مي‌شد. رفت جارو را برداشت تا حياط را جارو كند. بايد خودش را سرگرم مي‌كرد. به‌طرف اتاق رفت. ظرف‌ها و كاسه‌هاي سفالی را آورد تا بشويد. پدر را خيلي دوست داشت. هر وقت پدر او را در آغوش مي‌گرفت و مي‌بوسيد، خستگي‌اش را فراموش مي‌كرد. مادر مرده بود. او بيش‌تر كارها را انجام مي‌داد، اما پدر هم كمكش مي‌كرد. سبد ظرف را برداشت تا به اتاق ببرد. صداي پاي پدر را شناخت. به‌طرف پدر دويد. حال پدر خوب نبود. آهسته قدم برمي‌داشت. پدر به ديوار تكيه داد.
فاطمه با ديدن او جا خورد. پاهاي پدر زخمي و خونين بود. لباس‌هاي سفيدش، خاک‌آلود و كثيف شده بود. موهايش پُر از خاشاك بود. باز بت‌پرستان پدر را اذيت كرده بودند. فوري به اتاق رفت. پارچه تميزي آورد. دست پدر را گرفت. به‌طرف نخل رفتند. دست پدر زخمي، اما گرم بود. پدر زانو زد. دست‌هاي دخترش را نوازش كرد و بوسيد. فاطمه قطره اشكي ريخت. پيامبر اشك او را پاك كرد و بامحبت دستي به گونه او كشيد و خواست كه ناراحت نباشد. گریه فاطمه بلند شد. پدر، دختر كوچكش را در آغوش گرفت و گفت كه چيزي نشده است. فاطمه از پدر خواست، كنار درخت بنشيند.
بعد رفت ظرف آبي آورد. ريخت تا پدر دست و صورتش را بشويد. فاطمه خار و خاشاكي را كه لابه‌لای موهاي پدر بود، برداشت و با پارچه خيس، خاك‌ها را گرفت و آب ريخت تا پدر موهايش را بشويد. مثل مادرِ مهرباني كمك مي‌كرد. پيامبر نگاهي به چهره خسته دخترش كرد. به ياد مادرش آمنه افتاد. پيش آمد و جلو او زانو زد. بازوهايش را گرفت، پيشاني‌اش را بوسيد. نگاه فاطمه به مهرباني مادرش خديجه بود. او را به سينه چسبانيد. پيامبر چشمانش را بست و با مهرباني گفت: «مادر بابا» چقدر دخترش مهربان بود. درست مثل فرشته‌هايي كه مي‌ديد[2].
برنامه را با چند سؤال ادامه مي‌دهیم:
- كدام دعا است كه نقطه ندارد[3]؟ بله، صلوات. پس همه باهم براي سلامتي منجي بشريت، امام زمان (عج) و تعجيل در فرجش، صلواتي هديه مي‌كنيم.
- بگوييد كدام ذكر است كه وقت گفتن آن، لبها حركت نمي‌كنند؟ بله، ذكر توحيد «لااله‌الاالله» كه بهترين ذكرها و مهمّ ترین شعار توحیدی اسلام است.
همان‌طور كه مي‌دانيد در شبی كه[4] زمان ولادت حضرت نزديك شد. حضرت خديجه (س) از زنان قريش خواست تا او را كمك كنند، ولي آن‌ها پيغام دادند كه چون تو در ازدواجت با محمد، حرف‌هاي ما را قبول نكردي و محمد را برای ازدواج خواستي، ما نيز از تو كناره‌گيري مي‌كنيم و نزد تو نمي‌آييم. در همين هنگام، چهار زن، بر خديجه (س) وارد شدند. چون خديجه آن‌ها را ديد، اندوهگين شد. يكي از آن‌ها جلو آمد و گفت: «ناراحت نشو و اندوهگين نباش. ما از سوي خدا آمده‌ايم و خواهرهاي تو هستيم.[5] من ساره همسر ابراهيم، اين آسيه همسر فرعون، او مريم دختر عمران و آن‌هم كلثوم خواهر موسي است. خداوند ما را فرستاده تا به كمك تو آييم». پس هرکدام در یک‌طرف خديجه نشستند و خديجه را كمك كردند تا فاطمه پاك و پاكيزه متولد شد. چنان نوري از وي ظاهر شد كه تمام خانه‌هاي مكه، بلكه تمام شرق و غرب زمين را فراگرفت. بعد ده حوريه بهشتي با طشت‌هاي بهشتي آمدند و فاطمه را با آب كوثر شست‌وشو دادند و در يك پارچه سفيد بهشتي پيچيدند.
[6] حضرت فاطمه داراي اوصاف و ويژگي‌هاي فراواني است كه گوشه‌اي از آن را بيان می‌کنیم. البته در قالب مسابقه. مسابقه را دوست داريد؟ بله، بسیار خوب. در اين قسمت من 8 نفر را انتخاب مي‌كنم تا در اجراي مسابقه مرا ياري دهند. مسابقه ما به اين صورت است كه شما 4 گروه 2 نفره تشكيل مي‌دهيد و من از هر گروه، 2 سؤال مي‌پرسم كه هر سؤال، پنج امتياز دارد. در پايان از هشت سؤالي كه مي‌پرسم، هشت كلمه در پاسخ آن‌ها مي‌آيد. حالا آماده‌ايد سؤالات را بپرسم[7]؟
- سؤال‌های پاكت (1) * به آشكار، ظاهر و هويدا چه مي‌گويند؟ پيدا * به عاقل و باشعور چه مي‌گويند؟ دانا
- سؤال‌های پاكت (2) * به دلير و با جرأت چه مي‌گويند؟ شجاع * كدام واژه به معناي راه و رسم است؟( برعكس كلمه شور) روش
- سؤال‌های پاكت (3) * كدام درخت ميوه‌اش خیلی مقوی و چوبش بسيار محكم است؟ گردو * به باهوش، زرنگ چه مي‌گويند؟ هوشيار
- سؤال‌های پاكت (4) * نام چاه آب نزديك كعبه به معنای «آب روان توقف‌ناپذیر» چیست؟ زمزم * به مساوي و برابر چه مي‌گويند؟ يكسان
در اين قسمت از شما مي‌خواهم با كنار هم قرار دادن حروف اول و آخر اين هشت كلمه، چند كلمه در مدت يك دقيقه بنويسيد و به من تحويل دهيد[8].
بالاتر از فرشته‌ها و دوست داشتن مردم
بله، همان‌طور كه دوستان ما نوشته‌اند اين كلمه‌ها به دست مي‌آيد. اين چهار كلمه بخشي از سخن حضرت زهرا (س) را تشكيل مي‌دهد. روزي يكي از زنان مدينه، نزد حضرت زهرا (س) آمد و گفت: مادر پيري دارم كه در مسائل نماز سؤال‌هايي دارد. مرا فرستاده تا مسائل شرعي نماز را از شما بپرسم. حضرت زهرا (س)فرمود: «بپرس». آن گاه مسائل فراواني را مطرح كرد كه حضرت فاطمه (س)، به تک‌تک پرسش‌ها پاسخ داد.
چون پرسش و پاسخ طول كشيد آن زن خجالت كشيد و گفت: «اي دختر رسول خدا! بيش از اين نبايد شمارا به‌زحمت بيندازم». حضرت زهرا (س) فرمود: «بازهم بيا و هر سؤالي داشتي بپرس. اگر كارگري بار سنگيني را به دوش بگيرد و بالاي بام ببرد و در عوض صدهزار دينار طلا مزد بگيرد، آيا چنين كاري برايش دشوار است؟». آن زن گفت: «خير». حضرت ادامه داد: من هم، هر مسئله‌ای را كه پاسخ مي‌دهم و ديگري ياد مي‌گيرد، چنين احساسي دارم و بيش از فاصله بين ... و ... و .... جواهر مي‌گيرم. پس سزاوار است بر من سنگين نيايد.[9]»
در اين مرحله سؤالي را كه مخصوص والدين گرامي است، مي‌پرسم. شما والدين گرامي نيز جواب سؤال را با ذكر مشخصات خود به مسئول برنامه تحويل دهيد تا به دو نفر از شما بزرگواران، هديه‌اي تقديم گردد.
- اولين شخصي كه با تربت امام حسين (ع) نماز خواند، چه كسي بود؟
- اولين بانويي كه به حضرت موسي (ع) ايمان آورد و یکی از چهار زن برگزیده در دین اسلام، كه بود؟[10]
در اين مرحله از يكي از دانش‌آموزان كه شعري به مناسبت ميلاد فاطمه زهرا (س) آماده اجرا دارند دعوت مي‌كنم براي اجراي شعر تشريف بياورد.
شعر مادر گل‌ها
تو باران بودي و یک‌شب
ميان باغ باريدي
***
و با گل، شعرها خواندي
و مثل غنچه خنديدي
***
دل پروانه‌اي پر زد
براي ديدن رويت
***
و يك گل پونه با شادي
گرفت آيينه‌اي سويت
***
تو را ديدم كه مي‌خندي
ميان شادي گل‌ها
***
و نام سبز تو جاري
ز شور شعر به لبها
***
به گوش لاله و نرگس
تو خواندي شعر و لالايي
***
تو هستي مادر گل‌ها
تو زهرايي، تو زهرايي
«شاعر: يحيي علوي فرد»
کلامی از حضرت زهرا(س) برای غذا خوردن و سر سفره بودن
در اين قسمت از برنامه، مسابقه ديگري را ترتيب داده‌ايم كه به كلام گهر باري از حضرت زهرا (س) در مورد آداب غذا خوردن مربوط مي‌شود. بله، همان‌طور كه همه مي‌دانيم، غذا خوردن و سر سفره نشستن، آدابي دارد كه من با استفاده از 3 نفر از دوستان شما فرمايش حضرت زهرا (س) را به‌صورت مسابقه اجرا مي‌كنيم. لازم مستحب ادب حضرت زهرا (س) در مورد آداب غذا خوردن مي‌فرمايد[11]: در سر سفره غذا، 12 كار نيك وجود دارد كه سزاوار است هر مسلماني آن‌ها را بشناسد.[12]
- 4 عمل لازم
- 4 عمل مستحب
- 4 عمل كه نشانه ادب و بزرگواري است. ابتدا 4 عمل لازم و 4 عمل مستحب:
- گفتن بسم‌الله الرحمن الرحيم در آغاز غذا و در حال نشسته غذا خوردن
- شناخت پروردگار (بدانيم نعمت ها از او است) و وضو گرفتن قبل از غذا
- راضي به نعمت‌هاي خدا بودن و نشستن به‌طرف چپ در حال غذا خوردن
- گفتن الحمدلله رب‌العالمین در پايان غذا و غذا خوردن با سر انگشت های خود
- حالا 4 عمل كه نشانه ادب و بزرگواري است
- از غذاي پيش روي خود برداشتن
- در حال غذا خوردن لقمه‌ها را كوچك برداشتن
- در هنگام غذا خوردن غذا را به‌خوبی و آرام جويدن
- كم‌تر در صورت ديگران (در وقت خوردن) نگاه كردن.
روایتی از مهمان نوازی حضرت زهرا بالاتر از فرشته‌ها
از ديگر ويژگي‌هاي حضرت زهرا (س) ايثار و مهمان‌نوازی اين بانوي بزرگ است[13]. مرد گرسنه‌اي در مسجد مدينه به پاخاست و گفت: « اي مسلمانان! از گرسنگي به تنگ آمده‌ام، مرا مهمان كنيد. » پيامبر (ص) فرمود: « چه كسي اين مرد را امشب مهمان مي‌كند؟ » حضرت علي (ع) فرمود: « من! يا رسول‌الله ». كمي بعد وارد منزل شد و از فاطمه زهرا پرسيد: « آيا غذايي در منزل داريم؟ امشب مهماني گرسنه به منزل آورده‌ام. »
حضرت زهرا (س) فرمود: در خانه ما غذايي نيست، مگر به‌اندازه خوراك دختربچه، اما امشب ايثار مي‌نماييم و گرسنگي را تحمل مي‌كنيم و همين مقدار غذا را به مهمان مي‌بخشيم.[14] همان‌طور كه مي‌دانيد روز ميلاد حضرت زهرا (س) را به‌پاس زحمت‌های مادران ارجمند، روز مادر نام‌گذاری كرده‌اند. حالا در پايان دو شعر به تمام مادران بزرگوار تقديم مي‌كنم، دعاگو همه هستم.
باز هم ميلاد نور است روز سـبــز و شـاد مادر
مــي‌شــود لبريز از مهر خــانــه‌هـا بــا ياد مادر
***
توي دست بچه‌ها هست كادويی يا شاخــه‌ای گل
هدیه مـن هســت امـا حرف دل با شاخه‌ای گل
شعر دعا
دستامونو می‌بریم بالا باهمدیگه می‌کنیم دعا
می گیم خدا دوست داریم جز تو امیدی نداریم
***
مریضا رو شفا بده بارون به غنچه‌ها بده
یک کاری کن خدای ما خدای مهربان ما
آدم‌ها مهربون باشن همدل و هم زبون باشن
(الهی آمین - الهی آمین)
در پیوست با برخی از ویژگی های حضرت فاطمه(س) آشنا شوید.
پانوشت:
*. ابن بابویه(شیخ صدوق)، محمدبن علی، إعتقادات الإمامیة، ص105، کنگره شیخ مفید، ایران، چ2، 1414ق
- كتاب فاطمه زهرا (س)، ياس عصمت، عبدالرحيم موگهي،دفترتبليغات اسلامي واحد خواهران، ص 137، چهل دوبيتي.
- تاريخ طبري، ج 2، ص 344. اُسدالغابه، ج 5، ص 520.
- مربي جواب‌ها را در كارت‌هاي متناسب با تعداد شركت‌كنندگان مثلا 20×10 بنويسد و به جمعيت نشان دهد. در ضمن كلمه «تسبيحات»روي كارت و حضرت زهرا (س) پشت كارت نوشته مي‌شود.
- مربي در صورت امكان طرح را روي مقوا كشيده و چهار قسمت آن تا زده مي‌شود و در موقع مناسب هر قسمت را به جمعيت نشان مي‌دهد.
- از اين قسمت مرحله به مرحله طرح گُل برگ‌ها گشوده مي‌شود.
- ذبيح الله محلاتي، رياحين الشريعه، دارالكتاب اسلامي، ج 1، ص 63.
- مربي چهار پاكت آماده كرده و در هر پاكت 2 سؤال قرار مي‌دهد و بچه‌ها را در انتخاب پاكتها آزاد مي‌گذارد.
- مربي قبلاً 4 كلمه را طبق طرح در مقوا نوشته و كساني را كه در گروه ها درست نوشته بودند و در مرحلة قبلي امتياز بيتشري كسب كردند را با دادن جوايزي تشويق مرحلة بعدي را اجرا مي‌كنيم.
- محمد دشتي، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه (س)، ص 165، حديث 131 و 132.
- جواب‌ها: امام زين العابدين و آسيه زن فرعون. توجه: در مرحلة‌بعدي يا پايان برنامه به دو نفر كه درست جواب داده بودند جوايزي داده شود.
- محمد دشتي، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا (س)، ص 35،حديث 30.
- مربي در اين مرحله، 3 عدد پاكت كه درون هر كدام كلمات لازم: مستحب، ادب در كارت‌ها نوشته شده، را به بچه‌ها نشان مي‌دهد تا هر كدام يك پاكت را انتخاب كنند. هر كدام جملات مربوط به كارت موجود در دستشان را از بين جملاتي كه از قبل آماده شده و بر روي ميز به صورت درهم است، به طور صحيح و سريع در كمترين وقت انتخاب كنند تا به نفر برگزيده جايزه‌اي داده شود.
- طبق طرح مربي از كارت استفاده كند.
- دشتي محمد، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه زهرا، ص 98،حديث 48.
| پیوست | Size |
|---|---|
| بالاتر از فرشته‌ها | 829.63 کیلوبایت |
