مشخصات برنامه درسی ماه مهمانی خدا
نام درس:
ماه مهمانی خدا
موضوع:
قرآن▭ عقاید▭ احکام√ اخلاق▭ اجتماعی▭ مناسبت‌ها▭ و ...
مقطع تحصیلی:
متوسطه ۱ √ دخترانه√ پسرانه√
اهداف کلی:
دانش آموزان با برخی از احکام روزه و روزه‌داری آشنا می‌شوند.
اهداف جزئی:
دانش آموزان با روزه، ماه رمضان و برخی از احکام روزه در ماه رمضان آشنا می‌شوند.
اهداف رفتاری:
انتظار می‌رود دانش آموزان بعد از فراگیری برخی از احکام روزه ماه رمضان را بیان و در هنگام روزه داری به کاربرند.
روش تدریس:
توضیحی√ فعال: داستان√ شعر√ کارت√ مسابقه√ جدول √ بازی√ نمایش√ بازی باکارت √ پرسش و پاسخ√ شعر√ مسابقات و سرگرمی√ قصه‌گویی√ خاطره گویی√
نام رسانه‌های آموزشی:
کارت√ تابلو√
پایان و ختم جلسه تدریس:
تشکر و تمجید از: دانش آموزان برتر√ و یا برنده در مسابقه√ معرفی برترین‌ها√ اهداء جوایز√ قرآن√ صلوات√ دعا و نیایش√ شعرخوانی√ نمایش√
كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ
روزه بر شما واجب شده، همانند كسانى كه پيش از شما بودند، باشد كه پرهيزگارى كنيد.(بقره، 183)
به نام خدا، خدای صمیمی، خدای غزل، خدای سلام.
مقدمه ای برای آشنایی با فضیلت ماه میهمانی خدا
ماه رمضان ماه عبادت و بندگی، «ماه میهمانی خدا» است. پیامبر (ص) در خطبه شعبانیه تعبیر «میهمانی خدا» را به‌کاربرده‌است.
برای درک این تعبیر، باید ببینیم اگر بر ما میهمانی وارد شود، به‌ویژه مهمانی که از او دعوت‌شده، چگونه رفتار می‌کنیم؟ آیا سعی نمی‌کنیم او را با بهترین‌ها، بهترین غذاها و بهترین ... گرامی بداریم؟
خداوند هم در ماه رمضان، به بهترین شکل «میهمانان» خود را گرامی می‌دارد. امکانات بسیاری را برای آن‌ها قرار می‌دهد. کم‌ترین اعمال آن‌ها را به بهترین شکل پاداش می دهد. با کوچک‌ترین عبادت، بالاترین نعمت‌ها را عطا می‌فرماید. با توبه، گناهان را می‌بخشد. راه رسیدن به سعادت ابدی را فراهم می‌سازد.
خداوند با فراخوانی همه به مهمان‌سرای خویش، آن‌ها را از زندگی دنیایی، جدا و در جوار خویش جا می‌دهد. اگر «میهمانان»، صادقانه روزه داری کنند. قدم در «ضیافت‌خانه الهی» گذاشته‌اند و به بالاترین سعادت‌ها دست‌یافته‌اند. در این میهمانی ویژه و پرشکوه، از هیچ نعمتی دریغ نشده که ماه «میهمانی خدا» است، البته این ضیافت الهی و مهمانی باشکوه خداوند آدابی دارد.
برنامه درسی ماه میهمانی خدا
سلام، سلام زیبا. سلام من به قلب آسمانی شما، سلام من به پاکی و به لطف و مهربانی شما، شما «میهمان های خدا». سلام، حالتون خُوبه؟ لبا خندونه؟ خُب، الحمدالله می‌خواهیم با کمک همدیگه یک مسابقه داشته باشیم و پیامش رو پیدا کنیم. همه موافقید؟ با آرزوی موفقیت برای همه شما. برنامه را با یك صلوات قرآنی شروع می‌كنیم:
دوستان آماده هستید؟ ابتدا قبل مسابقه، یه شعر کوتاه:
رمضان آمد و مهمونی به پا شد
نوبت مهمونی پاک خدا شد
سفره‌ی خدا، پر از عطر نمازه
پرِ از عبادت و راز و نیازه
۳ نفر از دوستان جلو بیایند. هر سؤالی كه مطرح می‌كنم ۳ گزینه برای آن در نظر گرفته‌شده است كه تنها یك گزینه صحیح است. ۳ مكان را در نظر می‌گیرم، طرف راست، طرف چپ و وسط. هر كس كه به نظر او گزینه «الف» صحیح است در طرف راست و هر كس كه به نظر او گزینه «ب» صحیح است در وسط و هر كس كه به نظر او گزینه «ج» صحیح است در طرف چپ قرار گیرد. هر كس كه اشتباه كند از دور مسابقه خارج می‌شود. آماده‌اید؟...
- «نیت» روزه در ماه مبارك رمضان به چه شکلی است؟
- الف: باید هر شب ماه رمضان با زبان، نیت روزه كند.
- ب: باید در شب اول ماه رمضان با زبان، نیت روزه یك ماه را بكند.
- ج: همین‌قدر كه برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب كاری نمی‌كند كه روزه را باطل شود، كافی است. √
- كدام مورد زیر روزه را باطل نمی‌كند؟
- الف: فروبردن آب دهان. √
- ب: نوشیدن یك لیوان آب.
- ج: فروبردن تمام سر در آب.
- كدام مورد زیر روزه را باطل می‌كند؟
- الف: استفاده از عطر یا اودکلن.
- ب: گوش دادن به موسیقی.
- ج: استفراغ عمدی. √
- درصورتی‌که دكتر، آمپولی را جهت درمان تجویز و بیمار از آن استفاده كند روزه او چه حكمی دارد؟
- الف: روزه او صحیح است. √
- ب: روزه او باطل است.
- ج: باید قضای روزه را گرفت.
- در کدام‌یک از حالت‌های زیر روزه باطل می‌شود؟
- الف: در روز ماه رمضان سر را زیر دوش حمام گرفتن.
- ب: شنا كردن در استخر و رفتن قسمتی از سر در زیرآب.
- ج: فروبردن تمام سر در آب حوض. √
- دانش‌آموزی كه به جهت ضعف و یا امتحان روزه خود را بخورد چه حكمی دارد؟
- الف: اشكالی ندارد.
- ب: روزه‌اش باطل می‌شود. √
- ج: روزه‌اش صحیح است، ولی باید توبه كند.
- كدام مورد روزه را باطل نمی‌كند؟
- الف: كسی كه از روی فراموشی، آب یا غذا بخورد. √
- ب: رساندن غبار غلیظ به حلق.
- ج: دروغ بستن به خدا و پیامبر و امامان.
√ ـ البته باید بدانید که:
1. تنها آمپول تقویتی است كه روزه را باطل می‌كند. احتیاط واجب آن است که روزه‌دار از آمپول‌های مقوّی یا مغذّی و هر آمپولی که در رگ تزریق می‌شود و نیز انواع شرم‌ها خودداری کند، لکن آمپول‌های دارویی که در عضله تزریق می‌شود و نیز آمپول‌هایی که برای بی حسّ کردن به کار می‌رود، مانعی ندارد. نظر رهبر انقلاب درباره تزریق آمپول و سرم در حال روزه، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، پاسخ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به یک‌سوال درباره تزریق آمپول و سرم در حال روزه؛ اجوبة الاستفتائات، سؤال ۷۶۷
2. با فروبردن تمام سر در آب روزه باطل می‌شود، ولی با قسمتی از سر و یا زیر دوش رفتن روزه باطل نمی‌شود. اگر روزه‌دار عمداً تمام سر را در آب فرو ببرد، بنابر احتیاط واجب روزه‌اش باطل است و باید روزه‌ی آن روز را قضا کند. در حکم مسأله فرقی نیست میان این که در هنگام فرو بردن سر در آب، بدن او نیز در آب باشد یا این که بدن او در بیرون باشد و فقط سر را در آب فرو ببرد. اگر نصف سر را در آب فرو ببرد و سپس بیرون بیاورد و نصف دیگر سر را در آب فرو کند روزه‌اش باطل نمی‌شود. اگر تمام سر زیر آب برود ولی مقداری از موها بیرون بماند روزه باطل می‌شود. اگر شک کند که تمام سر زیر آب رفته یا نه، روزه‌اش صحیح است. مقام معظم رهبری (مدظله العالی): صحّت روزه اش محل اشکال است و بنا بر احتیاط وجوبی قضای آن لازم است.
* خُب، مسابقه به پايان رسيد. دوستان برنده را با ذكر صلوات تشويق مي‌كنيم. اکنون به سراغ یه داستان نمایشی می‌رویم.[1] ماه رمضان بود. احمد در خانه بود. گفت: من مقداری بخوابم. خوابید. مثل همیشه ساعت ۹ از خواب بیدار شد. دید بچه‌های کوچک مشغول خوردن صبحانه هستند. احمد هم مشغول شد. در همان لحظه مادرِاحمد از راه رسید. با صدای بلند گفت: آی احمد چه کار داری می‌کنی!... احمد با آرامی گفت: مادر من کار بدی نکردم، دارم صبحانه می‌خورم. مادر بدون مکث گفت: مگر تو روزه نیستی!... احمد خیلی ناراحت و سریع به آشپزخانه رفت که دست به گلو ببرد تا غذاهای خورده را بیرون بیاورد، ولی مادرش مانع این کار شد. احمد خیلی ناراحت بود که چرا این کار را کرده است. بچه‌ها هم هرکدام یک‌چیز گفتند:
- رضا گفت: اشکال نداره!... حالا مگه چه شده، این‌قدر خودکشی می‌کنی.
- محسن گفت: غذای حلال اشکال ندارد. غذای حرام باطل کننده روزه است.
- مهدی سریع گفت: دیروز در مسجد از امام جماعت شنیدم که گفت: اگه ندانسته باشد، اشکال ندارد.
مادر از همه بچه ها تشکر کرد که احمد را راهنمایی کردند. در همان لحظه مادر گفت: صبر کنید من شماره حاج‌آقا موسوی، امام جماعت محله مان را دارم. زنگ بزنم و قضیه را به ایشان بگویم تا تکلیف احمد را مشخص کند. همین‌که گوشی زنگ خورد. حاج‌آقا موسوی فرمودند: آنچه دردهان دارد بیرون بیاورد و دیگه چیزی نخورد.
یک ساعت دیگه من هم به مسجد می‌آیم. احمد بیاید جوابش را می‌دهم. مادر گفت: ... ناراحت نباش تا حاج‌آقا به مسجد بیاید. محسن گفت: دیروز من یک کتاب گرفتم که همه مسائل را در آن نوشته است. به آن مراجعه کنیم. مادر گفت: ... آفرین پسرم چه کتاب خوبی خریدی. اسم آن کتاب رساله است. رساله کتابی است که در آن مرجع تقلید، احکام مذهبی را توضیح می‌دهد. یعنی انسان مکلف هر موقع به سن تکلیف رسیدهُ باید از یک مرجع تقلید، تقلید کند و به دستورات آن عمل کند. وقتی به رساله مراجعه کردند مقداری تکلیف احمد مشخص شد و بقیه را به مسجد رفتند و از حاج‌آقا موسوی پرسیدند و یاد گرفتند. حاج‌آقا هم از بچه‌ها تشکر کرد. خب بچه‌ها شما بگویید: غذا خوردن احمد در حال روزه‌داری چه حکمی دارد؟ آیا خوردن و آشامیدن، باطل کننده روزه احمدهست یا نه؟
از همه شما متشکرم که به این داستان گوش کردید. همان‌طور كه مي‌دانيم ماه مبارك رمضان، ماه میهمانی خدا و بهار قرآن است. خواب مؤمن در اين ماه عبادت و نفس‌هاي او تسبيح است و شيطان در غل و زنجير است. مؤمنان بايد به‌فرمان خدا در اين ماه روزه‌بگیرند. به نظر شما يك روزه‌دار نمونه چه ويژگی‌هايی دارد؟ پیامبر (ص) فرمودند: [2]
- از ويژگی‌هایی كه شخص روزه‌دار نمونه در ماه رمضان بايد دارا باشد اين است كه با گرسنگی و تشنگی در اين ماه به ياد گرسنگی و تشنگی روز قيامت افتد.[3]
- دومین ويژگی از ويژگی‌های روزه‌دار نمونه اين است كه همان‌طور كه از خوردن غذا پرهيز مي‌كند، همچنين چشم و گوش و زبان خويش را حفظ كند.[4] روزي پيامبر (ص) به جابر بن عبدالله انصاری فرمود: «ای جابر! در ماه رمضان هر كس روزه بگيرد و قسمتی از شب را به عبادت بگذراند و شكم و زبانش را حفظ كند، خداوند او را مورد بخشش قرار می دهد.» جابر به پيامبر (ص) عرض كرد: «يا رسول‌الله! چه حديث خوبی فرمودید.» پيامبر (ص) فرمود: «چه شرط‌های سختی را بيان كردم.»[5]
- خوب، سومین ويژگی از ويژگی‌های روزه‌دار نمونه، قرائت قرآن است كه قرائت هر آيه از قرآن، ثواب ختم قرآن را در ماه‌های ديگر دارد.
- مورد بعدی ار ويژگی‌ها صدقه است كه سفارش پيامبر (ص) است.
- ويژگی بعدی از ويژگی‌ها افطاری دادن است. عده‌ای از پیامبر (ص) پرسیدند: ما پول نداریم افطاری دهيم. چه كنيم؟ حضرت (ص) فرمود: افطاری دهيد، اگرچه به نصفه‌ای از خرما، يا به جرعه‌ای از آب باشد.
- مورد دیگر از ويژگی‌های روزه‌دار نمونه احترام به بزرگ‌ترها به‌ویژه پيران؛ پدر، مادر، پدربزرگ، مادربزرگ و ... است.
- آخرين ويژگي از ويژگی‌های روزه‌دار نمونه، عبادت ست. عبادت يعني انجام كارهای خوب، مثل؛ قرآن خواندن، دعا كردن و ... . هنگامی که ماه میهمانی خدا فرامی‌رسید، نمازهايش را زياد می نمود و هنگام دعا و نيايش بسيار گریه می كرد.
آیا می‌دانید فايده‌های روزه‌داری چیست؟
براي آشنايی با برخی از فايده‌های روزه‌داری، به سراغ يك جدول مي‌رويم.[6] برای به دست آوردن پيام جدول به چند پرسش ابتدا پاسخ دهبد تا در پایان با برخي از فايده‌های روزه‌داری، آشنا شويم.
- برای چه افرادی روزه‌داری واجب نيست؟ پير (۲۱، ۲۰ و ۲)
- روزه‌داران کدام عمل نماز عيد فطر را ۹ بار انجام مي‌دهند؟ قنوت (۴، ۶، ۷ و ۲۵)
- در چه صورتی روزه‌دار مي‌تواند آب بنوشد؟(راهنمایی: بترسد كه از... بميرد) تشنگي (۱، ۳۰، ۱۵، ۹ و ۱۰)
- کدام طایفه بزرگ (دوحرفی) ساکن جنوب غربی کشور، در سفر هم روزه‌دار هستند؟ لُر (۱۶ و ۳۲)
- بوئیدن چه چیزی را بهتر است روزه‌دار ترک کند؟ گل[7] (۲۹ و ۱۷)
- کدام «راه» بی‌انتهاست؟ را (۲۴)[8]
- معنای کدام سوره «خورشید» است؟ شمس (۱۱، ۸ و ۱۸)
- کدام‌یک از یاران مشهور پیامبر (ص) به همراه همسرش بر اثر شکنجه‌های مشرکان؛ اولین شهید اسلام شد؟ (پدرِ عمار) ياسر[9] (۲۸، ۳۱، ۱۳ و ۲)
- به انسان عالم، فاضل، هوشمند، محقق، خردمند و دانشمند چه می‌گویند؟ دانا (۲۶، ۲۳، ۱۵ و ۱۱)
- به جماعتي که به‌سوی ايشان پيامبري آمده باشد، چه می‌گویند؟ امت (۵، ۲۲ و ۲۷)
- نام دیگر «بانگ و فریاد با صدای خیلی بلند» چیست؟ داد (۱۴، ۱۲ و ۱۹)
برای به دست آوردن پيام جدول، حرف اول «ت» را نوشته و ۳ تا ۳ تا می‌شمارید. به هر خانه رسیدید، حرف داخل آن را بنویسید. با حرف‌هایی که نوشتید، کلمه‌های مناسب را به دست آورید که از فايده‌های روزه‌داری است. این کلمه ها بیان کننده برخی از اين فايده‌ها برای روزه‌داران است که عبارت‌اند از:
۱. تقوی ۲. سلامتی ۳. آرامش دل ۴. ياد گرسنگان ۵. سپر آتش
در پايان دعايی را كه بعد از هر نماز واجب، خوانده می شود را باهم مي‌خوانيم:
اَللَّهُمَّ أَدْخِلْ عَلى أَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اَللَّهُمَّ أَغْنِ كُلَّ فَقيرٍ اَللَّهُمَّ أَشْبِعْ كُلَّ جائِعٍ اَللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيانٍ اَللَّهُمَّ اقْضِ دَيْنَ كُلِّ مَدينٍ اَللَّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ كُلِّ مَكْرُوبٍ اَللَّهُمَّ رُدَّ كُلَّ غَريبٍ اَللَّهُمَّ فُكَّ كُلَّ اَسيرٍ اَللَّهُمَّ أَصْلِحْ كُلَّ فاسِدٍ مِنْ أُمُورِ الْمُسْلِمينَ اَللَّهُمَّ اشْفِ كُلَّ مَريضٍ اَللَّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناكَ اَللَّهُمَّ غَيِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِكَ اَللَّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ وَأَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ.
همه دستاشون به‌سوی آسمونه
رو لبا نام خدای مهربونه
رمضان ماه دعا، ماه عبادت
ماه مهربونی، ماه برکت و رحمت
خدایا به ما مهربانی بده آمین
دلی «ساده» و «آسمانی» بده آمین
به ما «عقل و عفت» بده ای خدا آمین
به ما «صبر و طاقت» بده ای خدا آمین
برای آشنایی با مهارت‌های موردنیازتان در تدریس می‌توانید با کلیک روی هرکدام از موارد زیر، به آن‌ها دسترسی داشته باشید:
- شعر
- اردو
- مثل‌ها
- مسابقه
- گِل‌بازی
- کلاسداری
- اسباب‌بازی
- نقد داستان
- تربيت برتر
- جدول قرآنی
- پوشش مربّی
- قصه‌های قرآن
- قصه حیوانات
- اشعار کودکانه
- پرسش و پاسخ
- مهارت «پایان»
- مهارت «بازی»
- مهارت «شروع»
- مخاطب شناسی
- پرسش استاندارد
- اطلاعاتی از قرآن
- مهارت «تدریس»
- بیست اصل تربیتی
- مهارت «نویسندگی»
- مهارت «قصّه‌گویی»
- مهارت «شعرخوانی»
- شیوه «تنظیم محتوا»
- مهارت «تابلونویسی»
- مهارت «رنگ آمیزی»
- مهارت «فرزندپروری»
- مهارت آموزش «مفاهیم قرآنی»
پی نوشت:
[1]. مربی طبق متن، با یکی از دانش آموزان هماهنگ می‌کند تا با حالت نمایشی وارد کلاس شود.
[2]. مربي در اين قسمت كلمات موردنظر را بر روي تخته نوشته و يا باکارت به دانش‌آموزان نشان مي‌دهد. خطبه شعبانیه خطبه‌ای از پیامبر (ص) درباره فضیلت ماه رمضان است. ازآنجاکه این خطبه در آخرین جمعه ماه شعبان خوانده‌شده، به خطبه شعبانیه معروف شده استکه پیامبر (ص) در آن مسلمان‌ها را به رعایت دقیق‌تر نکاتی چون: یاد قیامت، رعایت حال زیردستان و نیازمندان، کنترل چشم و گوش و زبان، تلاوت قرآن و صلوات بسیار در آن دعوت کرده است.
پیامبر (ص) در انتهای خطبه، در پاسخ به سؤال امام علی (ع)، دوری از گناه را بهترین عمل در ماه رمضان معرفی کردند و از شهادت ایشان در این ماه خبر دادند و در ادامه به این نکات و رعایت ویژۀ آن‌ها در ماه میهمانی خدا اشاره می‌کنند: برشمردن ثواب روزه‌داری و پاره‌ای از عبادات در این ماه، تأکید بر محروم نماندن از آمرزش و رحمت الهی، بازشدن درهای رحمت خداوند، در زنجیر شدن شیاطین، رعایت اخلاق روزه‌داری، یاد گرسنگی و تشنگی قیامت، رعایت حال زیردستان، نیازمندان، سالمندان و خردسالان، صله رحم، افطاری دادن، هرچند به نیمی از خرما یا جرعه‌ای آب، کنترل چشم و گوش و زبان، توجه خاص به نماز و توبه و دعا و استغفار، تلاوت قرآن، صلوات بسیار، ترک مردم‌آزاری، خوش‌اخلاقی، در ادامه خطبه، امام علی (ع) از بهترین عمل در این ماه سؤال کردند و پیامبر ترک گناه را با ارزش‌ترین عمل معرفی کردند و درحالی‌که می‌گریستند به ایشان بشارت شهادت در این ماه را دادند و فضایلی از امام برای مردم بیان کرده و انکارِ امامت امیرالمؤمنین علی (ع) را انکار نبوت خود دانستند.
این خطبه را امام رضا (ع) با سلسله سندی که از طریق امامان قبلی به امام علی (ع) می‌رسد، نقل کرده است. متن این سخنان علاوه بر نقل در کتب حدیثی مثل عیون اخبار الرضا به‌صورت مجزا نیز با ترجمه و شرح منتشرشده است. دیمی‌ترین منبع این خطبه کتاب فضائل امیرالمؤمنین (ع) نوشته ابن عقده کوفی (م ۳۳۲ ق) است. (ابن عقده، فضائل امیرالمؤمنین (ع)، ص ۱۳۳، نشر دلیل ما، قم. بر اساس نرم‌افزار جامع الاحادیث نور، نسخه ۳/۵، مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۶، صص ۱۵۷ و ۳۵۸، صدوق، عیون أخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۹۵) مهم‌ترین منابعی که این خطبه را نقل کرده‌اند عبارت‌اند از: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۱، حدیث ۵۳. امالی شیخ صدوق، ص ۲۲۶-۲۱۸. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۹۳، کتاب الصوم، حدیث ۲۵شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۲۶. شیخ عباس قمی در مفاتیح‌الجنان بخش اعظم این خطبه را در آغاز فضیلت ماه مبارک رمضان از امالی شیخ صدوق نقل کرده و سند آن را معتبر دانسته است.
[3]. امالي شيخ صدوق، ص ۸۴، ح ۴. خطبه شعبانيه.
[4]. وسائل الشيعه، كتاب الصوم، ب ۱۱، ح ۲.
[5]. سنن النبي، باب روزه، ح ۷۵۰. مربی شزط ها را بپرسد.
[6]. حرف‌ها را از راست به چپ در خانه‌ها می‌نویسیم تا جدول ۳۲خانه ایی، کامل شود.
[7]. از جملۀ مکروهات روزه، بوئیدن ریاحین است، مخصوصا نرگس؛ و گل مقصود از ریاحین هر گیاهی است که بوی خوش داشته باشد. (امام خمینی ره)
[8]. دو حرف «را» در خانه ۲۴، با هم نوشته مي‌شود.
[9]. امین سید محسن، أعْیانُ الشّیعة، ج ۸، ص ۲۷۲؛ بلاذری، أنساب الاشراف، ۱۴۱۷ ق، ج ۱، ص ۱۵۸.
