برای آشنایی با مهارت «تابلونویسی» ابتدا لازم است به مفهوم تابلو و اهمیت آن در تدریس، بپردازیم.
تابلو: به صفحه های سیاه یا سبز رنگ از جنس فلز، پلاستیک و ... تابلو(tablet) گویند. تابلو به زبان عامیانه تخته سیاه یکی از ابزارها و وسایل آموزشی است که در نظام های آموزشی کشورهای دنیا از جمله کشور ما سابقه ای دیرین دارد. با وجود پیشرفت فنّ آوری و ابزارهای پیشرفته، مثل؛ رایانه ها و تخته های هوشمند و نظایر آن، نقش تابلوهای کلاس هم چنان بی بدیل است و این وسیله هنوز هم مؤثّرترین و راحت ترین وسیله در کلاس های درس به خصوص در دوره ابتدایی به حساب می آید. گچ و تخته نیز نماد تلاش و رنج و زحمت معلّمان در نظام تعلیم و تربیت کشورمان است. چند نکته ای که می تواند بر تأثیر عمیق تابلوهای کلاس بیفزاید، تقدیم می شود: *
اهمیت تابلو در مهارت «تابلونویسی»
مشخصّات تابلو مناسب: بهترین تابلو برای کلاس درس، تابلویی است که بازتاب نور نداشته باشد. اگر تابلو وایت بردی انعکاس نور دارد مناسب و استاندارد نیست و باعث صدمه دیدن بینایی می شود. تابلو باید در زاویه ای نصب شود که تمام کلاس به آن تسلّط داشته باشند. تابلو کلاس درس باید در محلی مناسب که نور کافی به آن می رسد قرار داشته و درمعرض دید کامل دانش آموزان و به رنگ سبز مناسب و غیر براق باشد، تا از ایجاد خیرگی بر اثر بازتاب نور جلوگیری گردد. فاصله تابلو کلاس درس از اولین ردیف دانش آموزان نباید از 2متر 20سانتی متر کمتر باشد تابلو باید در ارتفاع مناسب نصب شود به طوری که لبه فوقانی تابلو 50سانتی متر بالاتر از شانه دانش آموزان ابتدایی و 70-80سانتی متر بالاتر از شانه دانش آموزان متوسطه باشد.
مهارت «تابلونویسی» در کلاسداری
چگونه از تابلوی کلاس استفاده کنیم؟ نحوه ی استفاده از تابلو در میزان یادگیری دانش آموزان تفاوت زیادی ایجاد می‌کند. اگر در فضای کلاس نور کافی باشد، تابلو کلاس طوری نصب شده باشد که همه به راحتی بتوانند از آن استفاده کنند، در این صورت شاهد رشد مثبت آموزشی دانش آموزان خواهیم بود. برای رسیدن به این هدف، بهتر است شروع کنیم. هر چند شروع همیشه با سختی است، ولی مهمّ است. هنگام استفاده از تابلو به یاد داشته باشید:
- « بسم الله الرّحمن الرّحیم » را پیش از نوشتن هر مطلب فراموش نکنید.
- علاوه بر استفاده از انواع وسایل کمک آموزشی، از تابلو هم استفاده کنید.
- مطالب مهمّ و ضروری را، زیبا و خوانا، کوتاه و مختصر، گویا و کامل بنویسید.
- هنگام نوشتن مطالب مهمّ و...روی تابلو، هم زمان آن ها را با صدای رسا بخواند.
- هنگام تمیز کردن از تخته پاک کن در تابلوهای صیقلی با احتیاط و دقّت عمل کنید.
- در مهارت «تابلونویسی» مدیریّت «تابلونویسی» را که «آیا همه تابلو را خوب می‌بینند؟» خودتان به عهده بگیرید.
- مطالب نوشته شده روی تابلو را - هر چند اندک هم باشند - با دست و یا انگشت پاک نکنید.
- موضوع های اصلی درس در سمت راست و مطالب فرعی و حاشیه ای را در سمت چپ تابلو بنویسید.
- درشتی خطّ شما به اندازه ای باشد که دانش آموزان انتهای کلاس نیز قادر به خواندن نوشته های تابلو باشند.
- هنگام نوشتن مطالب روی تابلو پشت شما، کامل به فراگیرندگان نباشد، بلکه با زاویه مناسب از تابلو قرار بگیرید.
- برای توضیح مطالب کلیدی از تابلو استفاده کنید تا هنگام توضیح آن ها، کنترل فضای آموزشی در اختیار شما باشد.
- برای برحسته سازی نکته های کلیدی از ماژیک هایی با رنگ های شاد، روشن و زنده مثل؛ آبی و قرمز استفاده کنید.
- مطالب تابلو را هیچ گاه، با دست پاک نکنید؛ چون باعث بدآموزی و ایجاد عادت نامطلوب در دانش آموزان شما می شود.
- قبل از این که نظرات پیشنهاد شده یا نوشته دانش آموزان را از روی تابلو پاک کنید، به اهمیّت و ارزش آن ها هم اشاره کنید.
- برای نشان دادن مطالب روی تابلو؛ نوشته و یا طرح های کشیده شده، از یک چوب اشاره، خط کش و یا آنتن رادیو استفاده کنید.
- محلّ نشستن دانش آموزان را طوری ترتیب دهید که حتّی هنگام نوشتن روی تابلو هم بتوانید ارتباط چشمی خود را با آنان حفظ کنید.
- وقتی پشت به دانش آموزان در حال نوشتن روی تابلو هستید، با آن ها صحبت کنید، امّا طولانی نباشد و هر از چند گاهی به آنان نگاه کنید.
- استفاده از رنگ هاي تيره ميزان يادگيري را كاهش مي دهد. برای القائ مفاهیم به صورت واضح و روشن از قلم وایت بُردهای رنگی استفاده کنید.
- در پایه های نخست دوره ابتدایی(اول تا سوم) سعی شود تابلو در قسمت پایین‌تر دیوار در کلاس نصب شود تا امکان استفاده از فضای بیش تر وجود داشته باشد.
- از دانش آموزان بخواهید سؤال های مربوط به یک موضوع خاصّ را که مایل به دانستن پاسخ آن ها می باشند، روی تابلو بنویسند. برای این کار امتیاز هم قائل شوید.
- نهایت استفاده را از قسمت بالای تابلو ببرید. تنها زمانی از بقیّه ی قسمت های آن استفاده کنید که بدانید برای کسانی که در انتهای کلاس هستند، مشکلی ایجاد نمی شود.
- خوش خطّ بنویسید. خوش خطّ شدن و نوشتن با خطّی زیبا و خوانا، کار دشواری نیست. با شرکت در کلاس های آموزش خطّ، تسلّط لازم را در ترسیم خطّ به دست آورید.
- در صورت امکان، تابلو و قلم های آن را قبل از شروع کلاس امتحان کنید تا قلم ها خراب و یا غیر وایت بردی نباشند و دانش آموزان بتوانند بی درنگ مطالب شما را مشاهده و از آن استفاده کنند.
- اگر چپ دست هستید و نوشتن روی تابلو برای شما مشکل است، کمی به سمت راست بچرخید، قلم را بیش تر فشار دهید تا شرایط را بهبود بخشید. اگر راست دست هستید، در سمت چپ تابلو بایستید.
- پاسخی را که دانش آموزان به پرسش های شما می‌دهند در تابلو بنویسید. اگر نام و نام خانوادگی کسانی که در ارائه پاسخ ها فعّالند، کنار هر پاسخ بیاید شما برای طرز فکر آن ها ارزش و احترام قائل شده اید.
- در تابلو از رنگ های گرم، مثل؛ قرمز و رنگ های سرد، مثل؛ آبی و سبز و رنگ های ترکیبی بهره کافی را ببرید. رنگ های گرم؛ تحریک کننده، سبب فعالیّت و الهام دهنده هستند. رنگ های سرد حالت تلقین کننده دارند.
- تابلو و قلم وایت بُرد را متعلّق به همه دانش آموزان بدانید. قلم وایت بُرد را در اختیار دانش آموزان قرار دهید. از آنان بخواهید، اگر سؤالی از شما دارند، ایده ایی در ذهنشان است و یا موضوع جالبی را که مایلند راجع به آن بحث کنند، روی تابلو بنویسند. توجه داشته باشید؛ در پایان درس، تابلو را پس از نوشتن مطالب روی آن، با دقت تمام، کامل پاک کنید.
برای آشنایی با سایر مهارت‌های موردنیازتان در تدریس می‌توانید با کلیک روی هرکدام از موارد زیر، به آن‌ها دسترسی داشته باشید:
- مسابقه
- گِل‌بازی
- کلاسداری
- جدول قرآنی
- پوشش مربّی
- قصه‌های قرآن
- مهارت «پایان»
- مهارت «بازی»
- مهارت «شروع»
- مخاطب شناسی
- پرسش استاندارد
- مهارت «تدریس»
- مهارت «نویسندگی»
- مهارت «قصّه‌گویی»
- مهارت «شعرخوانی»
- شیوه «تنظیم محتوا»
- مهارت «تابلونویسی»
- مهارت «رنگ آمیزی»
- مهارت «فرزندپروری»
- مهارت آموزش «مفاهیم قرآنی»
نگارنده: محمدرضا عابدی
*. تابلو(chart,bord,shingle,tablet) ممکن است به یکی از موارد زیر هم اشاره داشته باشد:
- (صفت) [عامیانه، مجاز] انگشت‌نما؛ شهره و بسیار متمایز و مشخص.
- پرده‌ای که روی آن تصویر کسی، چیزی، یا منظره‌ای را ترسیم کرده باشند.
- تابلو فرش: تابلو فرش به فرش‌هایی گفته می‌شود که معمولاً جنبه تزیینی دارند. این فرش‌ها همانند تابلو قاب شده و بر روی دیوار نصب می گردد.
- صفحۀ فلزی یا چوبی که که بر سر در مکان‌ها، گذرگاه‌ها، فروشگاه‌ها و مؤسسه‌ها نصب می‌کنند و نام یا اطلاعات دیگری راجع به آن محل را بر روی آن درج می‌نمایند.
- تابلو روان: نوعی دستگاه نمایش استفاده‌شده در ماشین‌ها، ساعت‌ها، ایستگاه‌های راه‌آهن و خیلی از دستگاه‌های دیگر که نیازمند دستگاه نمایش ساده‌ای با وضوح محدود، است.
- تابلو برق: محفظه ای فلزی و یا ... است که تجهیزات الکتریکی یا الکترونیکی، شامل؛ کلیدها، قطعات کنترلی و حفاظتی و لوازم نمایشگر(ولتاژ، جریان، فرکانس، توان و …) روی آن نصب می‌شوند.
