تاریخچه و ریشه پوشش مربی در اسلام
از امتیازات انسان استفاده از لباس به‌عنوان پوشش است.
(۱) پوشش پدیده‌ای است که تقریباً به‌اندازه طول تاریخ بشر سابقه و به‌قدر پهنه جغرافیای زمین گسترش دارد. در همه اقوام، ملل و فرهنگ‌ها در کل تاریخ و در تعالیم ادیان مختلف، به‌ویژه آیات و روایات، آموزش‌های فراوانی نسبت به‌ضرورت حفظ پوشش، کیفیت انتخاب لباس، جنس، رنگ، طرح، اندازه و احکام لباس پوشیدن و نیز لباس اختصاصی زن و مرد و،.. بیان‌شده است.
(۲) در این میان لباس برای مربّیان روحانی يك نماد است و تمام بهره‌هايى كه از نمادها به دست مى‌آيد از اين لباس هم انتظار مى‌رود. اين نماد وابسته به يك ايده و رسالت و فرهنگ است كه با آغاز تاريخ انسان آغازشده و به سابقه همه پیامبران الهی ديرينه دارد. اصل لباس روحانی از سه رکن اصلی؛ یعنی عمامه، قبا و عبا تشکیل‌شده است.
در صدر اسلام عمامه، عبا و قبا، مختص دانشمندان دینی نبود و عموم جامعه از آن استفاده می‌کردند و لباس دانشمندان و دیگر مردم تفاوتی باهم نداشت، اما بعدها به‌تدریج این لباس به‌عنوان علامت و نشانه‌ای برای دانشمندان اسلامی به شمار آمد. بر این اساس؛ لباس روحانیت یک نماد است. چنین پوششی در زمان پیامبر (ص) و امامان (ع) سابقه داشته و آن بزرگواران نیز از این لباس‌ها استفاده کرده و در مواردی به آن‌ها توصیه نموده‌اند. البته این لباس در امتداد تاریخ تغییر کرده و به شکل‌های گوناگون درآمده است.
پوشش مربی و رویدادهای تاریخی اسلام!
داشتن این لباس، خودبه‌خود موجب اعتماد مردم است و ارتباط را تسهیل می‌کند و این به برکت زحمت مربّیان روحانی است که در این لباس به وظایف علمی و عملی خود نیک عمل کرده‌اند. با اندک تحقیقی می‌توان دریافت که در مواردی هم به استفاده از این لباس توصیه‌شده است:
- پیامبر (ص) درغدیر خم، با دستان خود بر سر امام علی (ع) عمامه گذاشت. (۳)
- پیامبر (ص) در فتح مکه، وقتی‌که داخل شهر شد، عمامه مشکی بر سر داشت. (۴)
- پیامبر (ص) فرمود: دو رکعت نماز با عمامه، بهتر از چهار رکعت بدون عمامه است. (۵)
- امام صادق (ع) در پرسش سلیمان بن خالد فرمود: اگر کسی بدون عبا امام جماعت شود، چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمود: «شایسته نیست که امام جماعت بدون عبا و یا عمامه باشد.» (۶)
- امام رضا (ع) هنگام بیرون آمدن از منزل خود، زمانی که مأمون و مردم منتظر بودند، لباس پوشیدند و عمامه‌ای از پنبه بستند و طرفی از آن بر سینه مبارک و طرفی دیگر را در میان هر دو شانه گذاشتند. (۷)
پوشش مربی و محبوبیت او بر کودکان
محبوبیت مربّی نزد کودکان و نوجوانان، اولین شرط تأثیرگذاری او بر آنان است. وجود علاقه و محبت میان مربّی و دانش‌آموز نیز تا حد زیادی به میزان رعایت اصولی از طرف مربّی بستگی دارد. پوشش، وضعیت ظاهری، سلامت جسمی و بدنی مربّی اغلب، پایه‌ای برای جذب مخاطب و عاملی برای قضاوت اوّلیه هر بیننده در مورد اوست و تأثیر شگرفی بر قضاوت‌های دیگران نسبت به وی دارد. مربّی در قبال مردمان آینده که در نیمکت‌هایی کوچک و بزرگ جا گرفته‌اند مسئولیتی تأثیرگذار دارد. یکی از عوامل مهم در ارتباطات، به‌خصوص برای مربّیان، ظاهر، پوشش و لباس مناسب و مطلوب است.
ظاهر پسندیده و حرفه‌ای تصویر ذهنی مطلوبی را در کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کند که این تصویر می‌تواند تأثیر فراوانی درروند ارتباط با آنان داشته باشد. مربّی نمونه بارزی از الگوی معنوی و مادی برای دانش‌آموزان است و آنچه به‌دوراز دید قلبی شخصیت والای مربّی گری، با چشم مادی دانش‌آموزان دیده می‌شود و بر روحیه آنان تأثیر می‌گذارد پوشش ظاهری است. نحوه پوشش مربّیان و مسئولین مدارس تأثیر مثبت یا منفی را بر روحیه و سطح یادگیری دانش‌آموزان دارد.
معمولاً دانش‌آموزان پسر از مربّیان جوان خود به‌سرعت الگوبرداری می‌کنند. لباس مربّی طوری است که شخصیت و پایگاه اجتماعی او را نشان می‌دهد. اگر دارای رنگ‌های ساده و طبیعی باشد، همواره در کلاس درس آرامش را به دانش آموزان منتقل می‌سازد، به خصوص اگر متناسب مقطعی باشد که در آنجا مشغول تدریس است؛ البته در ابتدایی ترجیحاً شاد و در مقاطع دیگر رنگ‌هایی افتاده‌تر را می‌طلبد.
استفاده مربّیان از لباس‌های تکراری، ساده و رنگ‌های تیره موجب عدم توجّه و ایجاد نارضایتی و بی حوصلگی دانش‌آموزان در کلاس می‌شود. آراستگی ظاهر مربّیان از حیث لباس، می‌تواند تأثیری شگرف، اما غیرمستقیم بر شخصیت دانش‌آموزان بگذارد، اگرچه خود او نیز به‌گونه‌ای غیرمستقیم تحت تأثیر انتخاب خود در نوع و رنگ لباس است. دانش‌آموزان به‌محض ورود مربّی به کلاس در نگاه اوّل، وضع ظاهر مربّی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و به نحوه پوشش، رنگ و نوع لباس، کفش، جوراب، زیپ، دکمه، آرایش مو، رخسار و ... نگاه می‌کنند تا کلاس درسشان را مکانی برای شادی و آرامش و امنیت خود بدانند.
هر چه ظاهر مربّی؛ آراسته، مرتّب، منظّم، ساده و تمیزتر باشد، دانش‌آموزان به احساس آرامش بیشتری خواهند رسید و نسبت به مربّی خود قضاوتی خوب خواهند داشت. مبادا براثر غفلت با نامرتّب بودن سیمای ظاهری، لباس نامناسبی هم داشته باشید. حتماً لباس آراسته و مناسب به تن کنید.
لباسی که مناسب مربّی گری است. به‌طور مثال، مطمئناً کت‌وشلوار لباس و پوشش مناسبی برای تمام مشاغل نیست، بلکه برای هر شغلی می‌توان لباس مناسب و پسندیده‌ای را تصور کرد. فرض کنید یک مکانیک خودرو با کت‌وشلوار به سراغ موتور ماشین شما بیاید، به نظرتان آیا او فرد خوب و مناسبی برای تعمیر ماشین شما است؟ آیا این لباس مناسبی هست؟ در حالت دیگر همین مکانیک را بالباسی فوق‌العاده روغنی و کثیف و علاوه بر آن پاره و بسیار نامناسب تصور کنید، آیا باز از برخورد و همکاری با او لذت می‌برید؟
نگاه اول و قضاوت پوشش و مربی
دانش‌آموزان به‌محض ورود مربّی در نگاه اوّل، وضع ظاهر او را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و به نحوه پوشش، رنگ و نوع لباس، کفش، جوراب، زیپ، دکمه، آرایش مو، رخسار و ... نگاه می‌کنند. هر چه ظاهر مربّی؛ آراسته، مرتّب، منظّم، ساده و تمیزتر باشد، دانش آموزان به احساس آرامش بیشتری خواهند رسید و نسبت به او قضاوتی خوب خواهند داشت.
مبادا براثر غفلت با نامرتّب بودن سیمای ظاهری و ... حالت نامطلوبی برای دانش‌آموزان پیدا کنید و بهانه‌ای به دست آن‌ها و یا دیگران دهید تا خدای‌ناکرده شخصیت شمارا زیر سؤال ببرند. جور کردن رنگ کفش بالباس انتخابی و یا سِت کردن رنگ کفش با مانتو و مقنعه در خانم‌ها، برای دانش‌آموزان بسیار جذّاب است.
در مقاطع ابتدایی به رنگ‌های روشن، ملایم، آرام‌بخش و شاد (رنگ زرد، آبی، نارنجی، سبز و ...متناسب با محیط آموزشی) توجّه شود. (استفاده از رنگ‌های نامناسب؛ تیره و سیاه، قهوه‌ای، خاکستری، مشکی و سورمه‌ای کودک را دلگیر می‌کند.) رفتار مربّی برای دانش‌آموزان کودک و نوجوان و به‌خصوص جوانان الگوی عملی است. مربّی در عمل نمودن به گفته‌های خود، نحوه برخورد با دیگران، سخن گفتن، طرز نشستن، راه رفتن و پوشیدن لباس می‌تواند برای شاگردان دانش‌آموز خود الگو باشد.
پس سعی کنیم حدّاقل آراستگی ظاهر را رعایت کنیم و اموری از قبیل شانه کردن موها، تمیز بودن لباس‌ها، پاره نبودن لباس‌ها و جوراب‌ها، واکس زدن کفش‌ها و نظیف بودن بدن را فراموش نکنیم. از عادات نامطلوب مانند بازی کردن با دکمه لباس یا موی سروصورت زیبنده یک مربّی نیست، سعی کنیم آن‌ها را از خود دور کنیم. از بوی خوش، درصورتی‌که مفسده‌ای ایجاد نکند، استفاده کنیم.
اگر جراحت یا بیماری ظاهری دارید، در ابتدای درس درباره آن توضیح دهید تا ذهن شاگردان را در طول تدریس به خود مشغول نکند. در بین رنگ‌ها، رنگ‌های سرمه‌ای، مشکی، قهوه‌ای و خاکستری به ترتیب در اولویت هستند و اگر شما نگاهی به رنگ لباس‌های مطرح و روز داشته باشید خواهید دید که از این رنگ‌ها بیشترین استفاده می‌شود.
بهتر است با توّجه به مقام و منزلت مربّی و نقش الگویی وی، در هنگام اجرا، چند توصیه کوتاه ارائه‌شده رعایت شود، زیرا مربّی كسی است كه نه‌فقط دانش را بلكه رفتارهای زیبا، هنجارهای اجتماعی و ... را هم منتقل می‌کند و انسان‌ها به‌طور فطری، آن‌ها را دوست دارند:
توصیه‌های کوتاه و کاربردی مشترک در آراستگی ظاهری، هنگام اجراء برنامه
طی سال‌های اخیر در مدارس کم‌وبیش به لباس مربّیان و حتی رنگ لباس‌های دانش‌آموزان توجه شده است چراکه دنیای رنگ‌ها دنیای بسیار شگفت‌انگیزی است که در یادگیری و انگیزه و خلاقیت و حتی کم کردن خستگی و شاد بودن روحیه‌ی آنان و بسیاری مسائل دیگر تأثیر دارد. م که جز بسیار مهم و فعال کلاس به شمار می‌رود باید دارای ظاهری آراسته و منظم باشد و به‌گونه‌ای لباس بپوشد که نظم، آرامش و... را در دانش‌آموز تداعی کند.
مربّیان با توجه به حدود لباس مناسب و درخورشان مربّی به‌عنوان یک الگو برای دانش‌آموزان، لباسی مناسب انتخاب نماید چراکه دانش‌آموز با مشاهده نوع پوشش مربّی می‌تواند الگوبرداری مستقیمی داشته باشد و مربّی هم لباسی بپوشد که از طریق آن فضایی را ایجاد کند که احساس نزدیکی با دانش‌آموزان به وجود آید.
برای اینکه رنگ لباس‌های مربّیان در جای خود باشند و تأثیر خود را بر دانش‌آموزان اعمال نمایند باید در کنار هم‌رنگ خاکستری را تداعی نمایند مثلاً اگر رنگ دیوار کلاس زرد، رنگ مانتوی دانش‌آموزان زرشکی یا قرمز باشد بهتر است لباس مربّیان آبی یا سبز انتخاب شود چراکه ترکیب این رنگ‌ها باهم تبدیل به رنگ خاکستری می‌شود که رنگ خاکستری حالت هماهنگی رنگ‌ها را تداعی می‌کند؛ اما توصیه‌های کوتاه و کاربردی که بهشدت توصیه می‌شود و لازم است در آراستگی ظاهری هنگام اجراء برنامه رعایت شود عبارت است از:
- استفاده از کمی عطر برای خوش بویی.
- حضور با ظاهرِی؛ ساده، مرتّب، تمیز و...
- داشتن آراستگی رفتاری، مثل؛ انصاف و...
- استفاده از ساعت برای نشان‌دادن وقت‌شناسی
- شانه زدن موی سر، مرتب نمودن سروصورت و...
- عدم استفاده از زیورآلات به‌خصوص گردنبند برای آقایان.
- استفاده از لباس، کیف، کفش ارزان‌قیمت و ... در مناطق محروم.
- عدم نگهداری وسایل اضافی در جیب‌های لباس‌ها که باعث برهم خوردن ظاهرتان می‌شود.
- پوشیدن کفش‌های مناسب و تمیز، دانش‌آموزان ناخودآگاه در برخورد اولیه به کفش‌ها نگاه می‌کنند.
- عدم استفاده از لباس‌هایی که در عرف جامعه نیست و یا کوتاه، تنگ و... است. فراموش نکنید لباس آقایان هرچه پوشیده‌تر باشد مطلوب‌تر است.
توصیه‌های کوتاه و کاربردی برای خانم‌ها در آراستگی ظاهری، هنگام اجراء برنامه
در این دنیای رنگارنگ، امروزه شاهد بروز و ظهور انواع لباس هستیم، این پدیده با تولید انواع مختلف پوشش‌ها با عنوان چادر (ملی - شال دار - دانشجویی - لبنانی - بحرینی - اندامی و...) و همچنین مقنعه (کراواتی و...)، روسری‌ها، ساق دست (گیپور - نگین‌دار و...)، جوراب (رنگ پا - شیشه‌ای و...) بروز و ظهور نموده است. بهترین نوع پوششُ در بیرون از محل اجراء برنامه همان چادر ساده کش‌دار است؛ اما توصیه‌های کوتاه و کاربردی در آراستگی ظاهری هنگام اجراء برنامه عبارت است از:
- پوشیدن مانتوی سبک، اتوزده و مرتّب.
- عدم استفاده از کفش پاشنه‌دار (صدادار).
- استفاده از دستکش نخی در اجرا با تخته گچی.
- استفاده از مانتو، مقنعه، روسری‌های رسمی و ...
- پوشیدن روسری‌هایی بارنگ روشن و شاد، زیر چادرمشکی.
- استفاده (میان‌سالان) از کیف و کفش چرم و مانتو و شلوار کرپ.
- عدم استفاده از آرایش‌های غلیظ و لباس بارنگ‌های غیررسمی مثل قرمز، زرد و …
- عدم استفاده از اودکلن و عطرها با بوی تند و شدید، ممکن است این بو برای برخی از دانش‌آموزان آزاردهنده باشد و یا آن‌ها حساسیت داشته باشند، از بوهای لایت و به میزان کم و مختصر استفاده نمایید.
چند پیشنهاد برای پوشش جذّابتر اعم از لباس ، کفش و ...
به‌طورکلی، پوشش مربّی باید طوری باشد که در آن برای چند ساعت اجراء و تدریس خود، احساس راحتی کند. بهتر است مربّیان به‌خصوص مربّیان جوان‌تر، خیلی مراقب پوشش اعم از لباس ، کفش و ...، و یا آرایش موی سروصورت، نوع کلامشان در کلاس درس باشند. چون معمولاً دانش آموزان پسر از مربّیانی جوان خود به‌سرعت الگوبرداری می‌کنند. پوشیدن لباس‌های نامناسب - بیش‌ازاندازه تنگ یا گشاد - اصلاً کار درستی نیست. چند پیشنهاد برای پوشش مربّیان اعم از لباس ، کفش و ... ارائه می‌شود:
- خانم‌های مربّی رنگ مانتو و مقنعه خود را باهم ست کنید.
- اگر اصرار به پوشیدن کفش دارید، کفش‌های خیلی ساده و زیبا بپوشید.
- لباس‌های با پارچه نخی و سبک، بهترین لباس‌ها برای اجراء و تدریس هستند.
- استفاده از لاک یا فرنچ ناخن همراه آرایش‌های تند برازنده یک مربّی خانم نیست.
- مربّیان خانم می‌توانید زیر چادر مشکی‌تان روسری‌هایی بارنگ‌های روشن بپوشید.
- پوشیدن بلوز و پیراهن‌های کتان بارنگ کرم یا سبز می‌تواند مربّیان آقا را خوش‌تیپ‌تر کند.
- از زیورآلات مختلف برای اجراء در کلاس، استفاده نکنید. به دست کردن حلقه و ساعت کافی است.
- برای اجراء در کلاس از پو شش ساده استفاده کنید تا حس رفاقت بیشتری با دانش آموزان به وجود آید.
- خانم‌های مربّی رنگ مقنعه را با شلوار و رنگ مانتو را با کفش، هماهنگ کنید تا ظاهر مناسبی پیدا کنید.
- برای شرکت در جلسه انجمن اولیا و مربیان، از لباس‌های رسمی و مرتب به همراه کمی عطر استفاده کنید.
- جور کردن رنگ کفش با لباس، شلوار یا مانتو در آقایان و خانم‌های مربّی برای دانش آموزان بسیار جذّاب است.
- برای پیشگیری از حساسیت‌های پوستی، از یک جفت دستکش نخی در کلاس درس با تخته گچی استفاده کنید.
- خانم‌های مربّی میان‌سال برای برازنده‌تر شدن ظاهرتان از کیف و کفش‌های چرم و مانتو و شلوارهای کرپ استفاده کنید.
- در روزهای سرد علاوه بر پالتو، از مانتوی سبک استفاده کنید که در صورت نیاز، پالتو را درآورید تا در گرمای کلاس اذیت نشوید.
- استفاده از کفش‌های نرم، راحت و سبک در هنگام اجراء برنامه، کتانی‌های لژدار در اردو، تمرین‌های ورزشی و... بهترین گزینه است.
- عدم استفاده از کفش‌های پاشنه‌دار، به‌خصوص در روزهای امتحان، تا صدای تق و تق پاشنه این کفش‌ها تمرکز دانش آموزان را به هم نریزد.
- اگر یکی از دانش آموزان شما، پدر، مادر یا یکی از نزدیکانش را از دست داد، برای نشان دادن احترامتان به او یکی، دو روز با لباس مشکی در کلاس درس حاضر شوید.
- اگر در مناطق محروم یا قسمت‌هایی از شهر که مردم آنجا درآمد کمتری دارند، بهتر است هنگام تدریس از لباس، کیف و کفش‌های گران‌قیمت استفاده نکنید. با ظاهری ساده و درعین‌حال مرتب و تمیز می‌توانید آراستگی‌تان را حفظ کنید.
ر ک به:
- کلاسداری
- اسباب‌بازی
- نقد داستان
- تربيت برتر
- جدول قرآنی
- پوشش مربّی
- قصه‌های قرآن
- قصه حیوانات
- اشعار کودکانه
- پرسش و پاسخ
- مهارت «پایان»
- مهارت «بازی»
- مهارت «شروع»
- مخاطب شناسی
- پرسش استاندارد
- اطلاعاتی از قرآن
- مهارت «تدریس»
- بیست اصل تربیتی
- مهارت «نویسندگی»
- مهارت «قصّه‌گویی»
- مهارت «شعرخوانی»
- شیوه «تنظیم محتوا»
- مهارت «تابلونویسی»
- مهارت «رنگ آمیزی»
- مهارت «فرزندپروری»
- مهارت آموزش «مفاهیم قرآنی»
پانویس:
- لِباس: جامه، پوشاک، پوشش، تن‌پوش، جامه، حله، دثار، رخت، زی، کسوت، ملبوس و ناری. هرچه درپوشند. پوشیدنی، پوشاک، پوشش، بالاپوش، جامه، کِسوَت، کَسوَة. بزّه، زی ّ. قِشر. قبول، مِلبَس، لبس، لبوس، مَلبِس، ملبوس، گندگال، جفاجف، شور. شورة. شوار. شیار. شارة. مشرة. طحریة. طحرة. جامه ٔ ستبر و درشت، جمع: البسه. (منتهی الارب) صاحب قاموس کتاب مقدس گوید: بدان که لباس متقدمین پنج قسم بود یعنی پیراهن و عبا و کمربند و کفش و عمامه . اما پیراهن متقدمین لباسی بود که بدن را از شانه تا زانوها می‌پوشانید و آن را آستینی نبود پس‌ازآن به اقتضای زمان به‌تدریج آن را بلندتر کرده آستین را نیز بر آن افزودند و کمربندی نیز برای آن قراردادند (سفر داوران ۱۴: ۱۳( لِباس بعد از عید کنایه از: چیز خوبی که چون دیرتر از وقت مناسب به دست آید دیگر به درد نخورد.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۷۹، ص ۳۹۴ ۲۹۵، حر عاملی، محمدحسن، وسائل الشیعه، ج ۳، ص ۳۴۰ و متقی‌هندی، علی، کنز العمال، ج ۱۵، ص ۳۲۶ ۳۰۷.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ج۲، ص ۵۷۳، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۲ ش.
- انّ رسولَ الله (ص) دَخَلَ عامَ الفَتحِ مَکّةَ و علَیهِ عِمامَةٌ سَوداء. ازدی سجستانی، ابوداود سلیمان بن الاشعث، سنن ابی داود، ج ۶، ص ۱۷۶، دار الرسالة العالمیة، چاپ اول، ۱۴۳۰ ق.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص ۱۱۹، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۳، ص ۳۹۴، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق. سلیمان بن خالد کنیه‌اش ابوالربیع هلالی است و از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) است، پیش از آن از یاران زید بن علی بن الحسین (ع) بود و در قیام وی که علیه حکومت امویان بود شرکت داشت و انگشتانش در آن واقعه قطع شد. لیکن بعدها جریان زیدیه را رها نمود و به امام باقر (ع) رجوع نمود و از اصحاب حضرت (ع) شد. روزی از امام باقر (ع) پرسید آیا امام (ع) حوادث روز خود را می‌داند؟ حضرت (ع) فرمود: قسم به آن‌کس که رسول را (ص) به نبوت مبعوث نموده است امام (ع) می‌داند آنچه در روز و ماه و سال حادث می‌شود، مگر نمی‌دانی که روح در شب قدر به او نازل می‌شود و سپس حضرت (ع) نمونه عیسی از یک حادثه را برایش بیان فرمود و لحظاتی بعد اتفاق افتاد. از برخی روایات ظاهر می‌شود که از اصحاب سر بوده است. تحفه الاحباب، شماره ۲۶۹، ص ۲۰۱
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج۲، ص ۲۷۸، تبریز، نشر بنی‌هاشمی، چاپ اول، ۱۳۸۱ ق.
