پرسش استاندارد

تاثیر پرسش استاندارد بر موفقیت دانش آموزان

پیش از پرداختن به پرسش استاندارد ابتدا لازم است این اصل را بندانید که: از ویژگی‌های یک مربّی خوب و توانا آن است که بتواند میزان موفقیت دانش آموزان خود را دررسیدن به اهداف از پیش تعیین‌شده هر درسی را که تدریس می‌کند، اندازه‌گیری نماید. برای این کار باید پرسش‌هایی طرح و تهیه نماید که میزان این موفقیت را بسنجد؛ بنابراین می‌توان گفت تهیه و طرح پرسش یکی از مهم‌ترین و دشوارترین کارهایی است که مربّیان بر عهده‌دارند.

بر این اساس و بنا به اهمیت موضوع مطالبی در خصوص: انواع پرسش‌ها، مزایا و معایب هریک و همچنین ضوابط و نکات ضروری در طرح یک پرسش خوب و استاندارد در زمان تدریس یک اجرا خوب، ارائه می‌شود. با امید به اینکه بیان این نکات مهم و قابل‌ذکر، برای آن دسته از مربّیانی که عشق به مربّی گری دارند و تلاش می‌نمایند بهترین مربّی باشند، مفید واقع گردد.

پرسش استاندارد، پرسشی برای اندازه گیری توانایی دانش آموز!

تعریف پرسش: پرسش یا سؤال کوچک‌ترین واحد یک آزمون برای ارزیابی است. عبارتی است که چیزی با آن پرسیده می‌شود. پرسش یعنی آنچه از دانش‌آموزان پرسیده می‌شود، یعنی پرسیدن و کنکاش در مورد آموخته‌ها و دانسته‌های یک فرد با توجه به سن، سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و ... به‌نوعی که نتیجه پرسیدن نشان‌دهنده میزان آگاهی و دانستن فرد باشد. پرسش ابزار یا آزمونی است که توانایی دانش‌آموز و یا میزان معلومات فعلی او را اندازه‌گیری می‌نماید. (۱)

انواع پرسش ها

الف: پرسش‌های باز پاسخ: پرسش‌هایی هستند که دانش آموزان باید خودپاسخ آن را بیابند و به دو گروه تقسیم‌بندی می‌گردند.

پرسش‌های انشائی
پرسش‌های کوتاه جواب

ب: پرسش‌های بسته پاسخ: پرسش‌هایی هستند که پاسخ آن توسط طراح مشخص‌شده و دانش آموزان فقط کافی است پاسخ صحیح را انتخاب و تعیین نمایند که این نوع پرسش‌ها به سه گروه تقسیم می‌گردد.

پرسش‌های جور کردنی
پرسش‌های چند انتخابی
پرسش‌های صحیح و غلط

البته باید دانست که تهیه پرسش‌های چندگزینه‌ای (چند انتخابی)، فی‌نفسه دشوار و نیازمند صلاحیت و تخصص کافی است، بااین‌همه، این نوع پرسش‌ها، معمول و گاهی جای دیگر روش‌ها را گرفته است. در این صورت، باید به کوشش وسیع و معنادار برای بازسازی، بهسازی و پاک‌سازی آن از موانع و زوائد پرداخت.

هرچند پرسش‌های کوتاه جواب هم بیشتر از پرسش‌های انشائی و چندگزینه‌ای وقت طراح را می‌گیرد و نمی‌تواند مانند یک پرسش انشائی تمامی مهارت‌ها و استعدادهای فرد را در بربگیرد. طرح پرسش‌های چند انتخابی هم وقت زیادی لازم دارد. پرسش کوتاه جواب فقط می‌تواند استعداد فراگیر را در یادآوری وقایع اندازه‌گیری نماید. پرسش‌های چند انتخابی، بسیار سطحی معلومات فرد را اندازه می‌گیرد و قدرت ابتکار و انشاء نگاری فرد و خلاقیت و نبوغ او را دریافتن راه‌حل‌های مختلف و اندازه‌گیری هدف‌های پرورشی، محدود می‌سازد و در اکثر موارد فقط جنبه یادآوری مطالب را می‌سنجد.

در پرسش‌های گزیده پاسخ، از یک پرسش و تعداد معدودی گزینه تشکیل می شود. بر حسب اینکه گزینه ها چه تعدادی باشند، شکل های متفاوتی از قبیل: صحیح/غلط (دو گزینه ای) یا چهار گزینه ای به خود گیرد. هر پرسش در پرسش‌های چند گزینه ای از قسمت هایی به شرح زیر تشکیل شده‌است:

قسمت اصلی پرسش‌ها که متن پرسش‌ها (تنه) را شامل می شود. (تنه یا متن اصلی پرسش‌ها می تواند به صورت جمله سئوالی یا جمله ناقص نوشته شود.)
گزینه ها به دوصورت نوشته می شوند:

الف: گزینه درست یا بهترین پاسخ
ب: گزینه های گمراه کننده یا انحرافی

پاسخ ها که یکی از آن ها پاسخ درست پرسش‌ها است. سایر پاسخ ها نقش تشخیصی برای پاسخ دهندگانی را دارند که پاسخ درست را نمی دانند و اصطلاحا" «گزینه های انحرافی» نامیده می شوند. گزینه های انحرافی نباید کاملا" غلط باشند، بلکه باید به شکلی در بر دارنده پاسخی مرتبط با موضوع مورد پرسش‌ها باشد. این گزینه های انحرافی اهمیت زیادی در پی بردن به آموخته های نامطلوب یاد گیرندگان دارند.

تنه پرسش‌ها نباید به گزینه درست شباهت داشته باشد و تداعی ایجاد کند. مثال: واژه «سخی» مترادف کدام یک از کلمات داده شده است: الف: مهربان ب: سخاوتمند ج: دوست داشتنی د: بزرگوار. در این پرسش بین واژه «سخی» در تنه و گزینه «ب» شباهت وجود دارد و نامناسب است. اگربین تنه پرسش‌ها وگزینه انحرافی شباهت ظاهری وجود داشته باشد، اشکالی ندارد

طراحی پرسش استاندارد

چگونه پرسش استاندارد طرح کنیم: نتیجه حاصل از هر پرسش باید از ثبات برخوردار باشد که اگر دوباره باهمان پرسش و تحت همان شرایط توانایی دانش‌آموزی را سنجیدیم، نتایج به‌دست‌آمده باهم شبیه باشد. با توجه به نکته در طراحی پرسش، اعتبار پرسش باید ازنظر علمی باارزش باشد، لذا بااین‌حال به‌منظور ارائه پرسش از دانش‌آموزان باید به عملی بودن آن‌هم توجه کنیم به‌طوری‌که دانش‌آموزان بتواند با امکانات و وقتی‌که در اختیاردارند به پرسش جواب بدهند. در طرّاحی پرسش‌های استاندارد باید ازلحاظ سهولت و دشواری حالتی متعادل و میانی لحاظ گردد تا مجالی را برای امتیازدهی درست برای جواب‌گو فراهم آورد. نه آن‌چنان دشوار که دست اکثریت گروه را دردادن پاسخ ببندد و نه آن‌چنان سهل و روشن که همه به‌آسانی جواب دهند.

ویژگی‌های پرسش خوب: خوب است هنگام تدریس در هرگونه برنامه اجرایی که شما دارید، انتخاب پرسش که مرحله‌ای حساس است، آن را بعد از دادن اطلاعات چه در قالب داستان، شعر و یا ... چه در هر قالب مهارتی دیگری قرار دهید، زیرا نحوه مطرح کردن این‌گونه پرسش‌ها اهمیتی اساسی در القائ غیرمستقیم مفاهیم به مخاطبین شما دارد. البته بهتر است دانش‌آموزان در برنامه اجرایی شما از قبل خبر داشته باشند كه در تدریس تان، پرسش كلاسی هم دارید، لذا در این گونه موارد، متن یک پرسش خوب باید:

۴۵ ویژگی‌ پرسش خوب

از غلط تایپی محفوظ باشد.
با ادات پرسشی آغاز شود.(۲)
خیلی واضح و مشخص باشد.
از اشتباه املایی محفوظ باشد.
هدف‌های خاصّی را دنبال کند.
هر پرسش‌ مستقل از دیگری باشد.
بهتر است زمان پرسش كوتاه باشد.
از پرسش‌های گمراه‌کننده پرهیز کنید.
پاسخ آن طولانی و حجیم (زیاد) نباشد.
از طرح پرسش‌های گمراه‌کننده پرهیز شود.
یا آسان یا متوسط باشد. هرگز سخت نباشد.
فقط یک پاسخ درست و صحیح داشته باشد.
زمان زیادی برای پاسخ گوئی به آن لازم نباشد.
نمره‌گذاری (بارم‌بندی و امتیازدهی) آن عینی باشد.
حجم مطلبی كه پرسش از آن به عمل می‌آید، كم باشد.
نکات دستوری در تهیه و تنظیم پرسش‌ها رعایت شود.
پاسخ‌ها دارای برداشت‌های مختلفی از پاسخ درست نباشد.
در پرسش‌های کامل کردنی از جاهای خالی متعدد احتراز کنید.
فرصت کافی و مناسب برای پاسخ پرسش‌ها در نظر گرفته شود.
سعی کنید حتی‌الامکان پرسش‌ها را از نوع پرسشی انتخاب کنید.
از كلمات مشكل و غیرقابل فهم برای دانش آموزان استفاده نكنيد.
از نشانه‌ها، نقطه‌گذاری‌ها، علائم و رسم‌الخط صحیح استفاده شود.
تعداد زیادی جای خالی در پرسش‌های کامل کردنی منظور نشود.
پرسش‌ها را طوری طرح کنید که تنها یک جواب درست داشته باشد.
پرسش‌ها را به زبانی بنویسید که در حد درک و فهم دانش آموزان باشد.
در پرسش‌های کامل کردنی بکوشید تا نکات و مفاهیم مهم را حذف کنید.
پرسش با دو گزینه متضاد (که یکی از آن‌ها درست باشد) را طرح نکنید.
در پرسش‌های کامل کردنی تنها عبارات و یا کلمات مهم را حذف‌شده باشد.
پرسش‌ها به ترتیب از ساده به سخت باشد تا دانش‌آموز روحیه خود را نبازد.
در پرسش‌های کامل کردنی جای خالی را در قسمت آخر پرسش‌ها قرار دهید.
از طرح پرسش‌هایی که مطالب جزئی و کم‌اهمیت را در بردارد، پرهیز کنید.
از کاربرد کلماتی چون غالباً، همیشه، بعضی وقت‌ها، هرگز و ... اجتناب شود.
پرسش باید حتی‌المقدور مستقل باشد تا موجب دوباره‌کاری و اتلاف وقت نشود.
بیشتر از مطالبی باشد كه مرتبط با اطلاعات دانش‌آموزان و یا کتاب‌های درسی باشد.
در پرسش‌هایی که تنه آن‌ها جمله ناتمام است، جای خالی را در قسمت آخر جمله قرار دهید.
پرسش باید با رشد ذهنی و سن مخاطب به‌خصوص با اهداف ارزشیابی مناسبت داشته باشند.
پرسش‌ها در ابتدای ساعت تدریس شما از دانش‌آموزان پرسیده شود تا اضطراب ناشی از آن‌هم تمام شود.
پرسش باید با همه آنچه موردتوجه مربّی است، ارتباط داشته باشد و فقط روی یک یا چند بخش متمرکز نباشد.
در پرسش‌های منفی، کلمات منفی برجسته، جلوه داده شود. پیشنهاد می‌شود تنه پرسش‌ها به‌صورت مثبت نوشته شود.
در نوشتن پرسش‌هایی که در آن‌ها متن پرسش‌ها منفی و گزینه‌های هم منفی هستند، یعنی «منفی مضاعف» احتراز شود.
اگر ممکن است پاسخ‌های غلط توسط خود دانش‌آموزان تصحیح شود. منظور پاسخ درست داده شود تا حواس همه جمع شود.
با توجه به طرح سنجش در طراحی پرسش، پرسش باید با اهداف آموزشی و محتوای تدریس شده در کلاس درس تطابق داشته باشد.
حتماً دانش‌آموزی که پاسخ درست می‌دهد به نحوی درامتیازات او تأثیر داشته باشد. لازم است كه از این مطلب دانش‌آموزان مطلع باشند.
پرسش باید بابیان صریح، روشن، قابل‌فهم و حتی‌المقدور کوتاه مطرح شود تا دانش‌آموز به‌سادگی مقصود را درک کرده و پاسخ را تشخیص دهد.
پرسش باید با مقدار پیامد وقتی‌که برای جواب گفتن به آن اختصاص داده می‌شود مناسبت معقول داشته باشد. وقت زیاد و کم هر یک متضمن پیامدهایی است که دقت و اعتبار ارزشیابی را ساقط می‌کند.

ر ک به:

پانویس:

پرسش یا سؤال (Question): عبارتی که چیزی با آن پرسیده می‌شود. پرسش: [پ ُ س ِ] (اِمص) اسم مصدر از پرسیدن. عمل پرسیدن. سؤال. مسألت. مسئله. اقتراح. استفسار. پژوهش. استعلام. استخبار. استطلاع. تحقیق. پرسش (مترادف و متضاد زبان فارسی): استخبار، استطلاع، استعلام، استفسار، استفهام، اقتراح، بازجویی، بازخواست، سؤال، سراغ، مواخذه & پاسخ، جواب. پرسش‌ (فارسی به انگلیسی): inquiry، interrogation، query، question
ادات یا کلمات پرسشی، مانند: آیا؟ چیست؟ کیست؟ کدام است؟ کجاست؟ چرا؟ و ... حرف استفهام(پرسشی) در عربی واژه‌هایی مانند: هل؟ أ؟ ما؟ ... ما ذلک؟ آن چيست؟ است.در برخی از زبان‌ها مانند آلمانی و انگلیسی، برای سؤالی كردن جمله، كافی است كه جای فعل و فاعل آن را عوض كنیم.
اگر فعل در ابتدای جمله بیاید، جمله سؤالی است؛ بنابراین در آن زبان‌ها لحن این دو جمله یكی نیست: She is a student و ?Is she a student البته در این زبان‌ها برای ساختن جمله استفهامی راه دیگری هم وجود دارد كه همان استفاده از ادات یا واژه‌های پرسشی است: What is she? در زمان‌هایی که هنوز علامت «؟» ساخته نشده بود، از این دو راه برای ساختن جمله استفهامی استفاده می‌كردند؛ اما در زبان فارسی، اگرچه در گفتار به كمك لحن و حالت صدا، حالت جمله را می‌فهمیم، در نوشتار اندکی دشوار است؛ زیرا در جمله‌های فارسی، اجزای جمله جای خاصی ندارند و جابه‌جایی آن‌ها هر معنایی هم داشته باشد، لحن جمله را پرسشی یا تعجبی نمی‌كند. به همین دلیل نیاز زبان فارسی به نشانه‌‌های ویرایشی، شاید جدی‌تر از زبان‌های دیگر باشد. همین‌جا یادآوری می‌كنیم كه افزون بر نشانه‌های ویرایشی، بهره‌وری از اعراب‌گذاری كلمات نیز، كمك شایانی به خوانندگان می‌كند؛ به‌شرط آن‌كه در آن افراط نشود. برای اطلاع بیشتر ر.ك به: مریم اقدمی، روزنامه شرق، پنجم اردیبهشت ۸۳.

موضوع کودک و نوجوان

آموزش

روش های کلاسداری