اسباب‌بازی

آشنایی با اسباب بازی ها

«اسباب‌بازی» یا «Toys» وسیله‌ای برای بازی‌کردن است که به‌طور معمول به‌وسیلهٔ کودکان و حیوانات خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در رشد و شکوفایی استعدادهایشان به آن ها کمک می‌کند.(1) «اسباب‌بازی» نقش بسیار مهمی در رشد ذهنی، جسمی و حرکتی کودکان دارد. کودکان در هر سنّی نیاز به «اسباب‌بازی» خاصّی دارند تا مهارت های لازم را به دست بیاورند. 

به همین منظور، بهترین و معتبرترین برندهای «اسباب‌بازی»ها دنیا، مانند «اسباب‌بازی» های:

• لگو (lego)
• پلی گرو (Playgro)
• کرایولا (Crayola)
• فیشرپرایس (FisherPrice)
• وی تک(Vtech)
• اینتکس(Intex)
• و پلن تویز( Plantous) 

در دسته بندی های متنوّعی، مانند:

• کتاب کودک
• روروئک
• واکر
• جغجغه
• تشک بازی
• بازی های فکری آموزشی
• پازل
• ماشین شارژی
• تاب و نی نی لای لای
• اسباب بازی چوبی
• سه چرخه‌و... قرار داده می شوند.

تاثیر اسباب بازی بر رشد کودکان

بازی کردن با «اسباب بازی» اولین موقعیت کودک برای برقراری ارتباط با دنیا به شیوه ی خودش است و ضمن بردن بهره ی روانی بسیار و رشد آن در کودکان پیش از 8 سال است. بعضی از «اسباب بازی» ها مانند لگو و بلوک های ساختنی به توانایی حل مساله و ریاضی و علوم کودک کمک می کنند. پیدا کردن راه های مختلف چیدن قطعات با شکل های متفاوت روی هم تاثیر فوق العاده ای بر رشد مهارت حرکتی ظریف و شناختی کودکان دارد. «اسباب بازی»های ساخت و ساز هم به تقویت قدرت عضلانی کودک کمک می کنند که می توانید تاثیر آن را هنگامی که کودکان باید مداد را درست در دست بگیرند، ببینید. 

تاریخچه آشنایی کودکان با اسباب بازی

«اسباب بازی»‌ها ریشهٔ ما قبل تاریخی دارند. در پایگاه‌های باستان‌شناسی عروسک‌هایی که بچه‌ها، حیوانات و سربازان را تداعی می‌کنند، هر روزه یافته می‌شود. در زمان‌های قدیم کودکان خود برای خویش «اسباب بازی» می ساختند. بعدها کسانی پیدا شدند که برای کودکان شروع به ساختن «اسباب بازی» کردند. این روزها بازی کردن مجازی شده و کمتر کودکی است که با کامپیوتر آشنا نباشد. 

تاثیر اسباب بازی بر استقلال کودک

بازی با «اسباب بازی» از مهمّ ترین مراحل رشدی کودکان است. کودکان با بازی کردن حس کنجکاوی خودش را ارضا می کنند و یاد می گیرد که با وسایل مختلف چگونه کار کنند. کودکان با بازی کردن ، برنامه ریزی برای کارهایشان را یاد می گیرند ؛ برای خودشان سوالاتی مطرح می کنند، به جواب های آن ها می رسند، مشکلاتش را حلّ می کنند، مسایل مختلف را پیش بینی می کنند، یاد می گیرند که چگونه می توانند با دوستان و اطرافیانش ارتباط برقرار کنند. اگر به کودکان اجازه دهند در بازی با «اسباب بازی» که دلشان می خواهد، انجام دهند و آن ها را مجبور به بازی با «اسباب بازی» خاصّی نکنند، اعتماد به نفسشان زیاد می شود و از شکست خوردن واهمه ای نخواهند داشت. 

بعضی فکر می کنند بازی برای کودکانشان فایده ای ندارد و بیش تر به فکر استفاده از وسایل آموزش دیگری برای کودکانشان هستند، ولی کودکان برای یادگرفتن به این وسایل نیازی ندارد، کافی است برای یاددادن مهارت های مختلف به کودکان علایق آن ها را دنبال کنید و ببینید از چه نوع بازی هایی بیش تر لذّت می برند. «اسباب بازی» های مورد علاقه ی آن ها را برایشان فراهم سازید و شرایط را برای شکوفا شدن استعدادهایشان مهیا کنید. «اسباب بازی»هایی که مناسب سن کودکان هستند. می توان «اسباب بازی»های جدید را با کمی جست و جو پیدا کرد. 

بعضی از کودکان در سنین خاصّی از یک «اسباب بازی» خوششان می آید و برخی دیگر نیز ترجیح می دهند با «اسباب بازی» دیگری بازی کنند. بعضی هم دوست دارند با «اسباب بازی» های دوران کودکیشان بازی کنند. کودکانی که در خانواده شان خواهر یا برادر بزرگ تری دارند نیز دوست دارد با «اسباب بازی» های بچه های بزرگ تر بازی کنند. وقتی کودکان بزرگ تر می شود، متوّجه می شوند از چه کاری بیش تر لذّت می برند و به چه نوع «اسباب بازی» بیش تر علاقه دارند.

بازی با «اسباب‌بازی»‌های قدیمی

150 نوع بازی سنّتی در ایران وجود داشته كه در دو گروه فضای باز و فضای بسته و دخترانه و پسرانه، تقسیم بندی شده و این امكان را برای افراد مهیّا می‌كرده‌اند كه در هر مكان و شرایطی بتوانند از اوقات خود بهترین بهره را ببرند. بازی‌هایی، مثل؛ هفت سنگ، طناب‌كشی، الك دولك، و ... جزو بازی‌های دسته اول(فضای باز) و بازی‌هایی، چون؛ یه‌قل دوقل، تاپ تاپ خمیر و... جزو بازی‌های دسته دوم(فضای بسته) تقسیم‌بندی می‌شوند. 

برخی از بازی‌ها به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در اكثر نقاط ایران مشترك بوده‌اند. الک دولک، هفت سنگ، لی‌لی، تیله بازی و... بازی‌هایی است که با ابزاری ساده و به صورت گروهی انجام می‌شد تا از همان کودکی روح زندگی جمعی و ساده زیستی را بیاموزاند. عروسک‌ها و «اسباب‌بازی»‌های آن روزها هم ساده و هم سرگرم‌کننده بود. 

از دیگر انواع «اسباب‌بازی»‌های قدیمی می‌توان به: شهر فرنگ، جغجغه‌های قدیمی، ماشین صابونی، عروسک‌های نخودی، فرفره، فوتینا، علی وروجک و بارفیکس و «اسباب‌بازی»‌های صداداری مانند غارغارک، جغجغه، انواع سوت‌ها، نی‌لبک، زنبورک انواع بادبادک ها و فانوس‌ها و ... اشاره کرد. 

در گذشته کودکان ابتدا بعد از فکر کردن‌، در ذهنشان نقشه «اسباب‌بازی» را طراحی می‌کردند و پس از امتحان و آزمایش «اسباب‌بازی» مورد نظرشان را با همان ابزارهای بسیار ناقص دوروبرشان، مانند؛ کارد آشپزخانه، قندشکن و... می‌ساختند. در گذشته خانواده‌ها هرچیزی را که بی‌مصرف می‌شد، برای بازی به کودکان می‌دادند، مانند؛ در قوطی، ظرف روغن، کاغذ پاره و... که کودکان نیز با همین وسایل برای سرگرمی و بازی خود «اسباب‌بازی»‌هایی می‌ساختند. 

در حال حاضر هزینه خرید «اسباب‌بازی» کودک از سبد هزینه درآمد خانواده تامین می‌شود که متاسفانه کودکان بعد از آن که از آن «اسباب‌بازی» خسته می‌شوند یا آن را خراب می‌کنند و یا دور می‌ریزند. در آن زمان با توجّه به اقتصاد بسته‌ای که در خانواده‌ها وجود داشت هیچ هزینه خاصّی برای تامین «اسباب‌بازی» برای کودکان در نظر گرفته نمی‌شد، کودکان به اجبار با همان وسایل بی‌مصرف برای سرگرمی خود وسایلی می‌ساختند. «اسباب‌بازی» را دیگران برای کودکان نمی‌ساختند و خود کودکان فکر می‌کردند و بر اساس نیازهایشان وسیله‌ای را می‌ساختند. بر خلاف اسباب بازی‌های امروزی که برای سرگرمی به صورت آماده و تولید شده در اختیار کودکان می‌باشد.

کاربردهای «اسباب بازی» در آموزش مفاهیم دینی

از شاخصه های نظام های دینی توجّه به واقعیت ها پیش از بیان مسئولیّت ها است. در میان نظام های تربیتی، آن سیستمی موفّق تر است که پیش از بیان «بایدها و نبایدها» به «هست ها و نیست ها» توجه نماید. بنابراین بر ما لازم است که با غرایز، روحیات، عواطف، احساسات، نیازها و ابعاد مختلف کودکان و نوجوانان خود آشنا باشیم و در همان قالب ها به برنامه ریزی برای تربیت دینی آن ها بپردازیم. در این میان به نظر می رسد طبیعت و فطرت انسان ها، به ویژه کودکان و نوجوانان، به خیر و سعادت تمایل بیش تری دارند.

و لذا پیامبر(ص) می فرماید:آن ها قلبی فضیلت پذیر و دلی رقیق و حساس دارند . . . خداوند مرا به پیامبری برانگیخت تا مردم را به رحمت الهی بشارت و از عذابش بیم دهم؛ آن ها سخنانم را پذیرفتند و با من پیمان محبت بستند.(2) 

امام صادق(ع) نیز به یکی از یاران خویش که به تبلیغ دین و نشر تعالیم اهل بیت(ع) اشتغال داشت، چنین توصیه می فرماید: «برنامه های تبلیغی خویش را متوجه نسلی کن که برای پذیرش خوبی ها آمادگی بیش تری دارند و بیش از دیگران حق را می پذیرند.»(3) 

به شهادت تاریخ اولین و بیش ترین استقبال کنندگان از دین مبین اسلام آن ها بوده‌اند و پیامبر(ص) و امامان(ع) همواره بر هدایت و تربیت آن ها تأکید داشته اند. در این زمینه چه نیکو است که دست کم گاهی آیه، حدیث و یا برخی اشعار سازنده و داستان های مفیدی را همراه با استفاده از «اسباب بازی» برای آن ها مطرح و در باره آن صحبت شود. «اسباب بازی» بیش از هر وسیله دیگر آموزشی، می تواند تنظیم کننده شخصیّت، ذهنیّت و خلاقیّت کودکان و نوجوانان باشد. در واقع «اسباب بازی» نه یک وسیله سرگرمی و تفریحی است بلکه یک «مبلّغ فرهنگی» است. بسیاری از اصول ارزشمند اخلاقی، اجتماعی و ...  مثل؛ کمک به دیگران، مشارکت، همدلی، بخشش، احترام گذاشتن، قناعت و ... را با انواع «اسباب بازی» آموزش داد. 

لذا این گونه موارد و مفاهیم انتزاعی، مثل؛ «خدا»، «مرگ»، «قیامت» و «کیفر و پاداش اعمال» را می توان در قالب استفاده نمایشی با «اسباب بازی»های مناسب،  به کودکان و نوجوانان آموزش داد. برخی از انواع «اسباب بازی» بیان می شود که با کمک آن ها، می توان کودکان و نوجوانان را با آداب دینی و اسلام آشنا کرد. در قالب آموزش ساخت کاردستی به کمک کودکان و نوجوانان و استفاده نمایشی از آن به عنوان «اسباب بازی»، انواع آداب اجتماعی را می توان آموزش داد؛ مثلاً در ساخت کاردستی با مقوّا، یک چراغ راهنمایی و چند تابلوی راهنمایی رانندگی، درست کنید، و با استفاده از چند ماشین کوچک، رعایت قانون و مقرّرات و رعایت حقّ دیگران را که در سیره و روش زندگی امامان(ع) به آن سفارش شده است را به او در آموزش و یادگیری مفاهیم دینی کمک کنید.

مزایای آشنایی با کاربردهای «اسباب بازی» در آموزش مفاهیم دینی

یکی از کارکردهای «اسباب بازی»ها انتقال مفاهیم دینی، ارزش ها و باورهای اجتماعی و نقش پذیری است. با ورود «اسباب بازی» های خارجی انتقال مفاهیم و نقش ها از طریق «اسباب بازی» های صنعتی اهمیّت و توجّه به این مقوله را امری مهمّ نشان می دهد. کودکان و نوجوانانان هنگام بازی با وسایل درنظرگرفته شده برای آن ها، نقش های مختلف را بازی و تمرین می کنند. مثلا خود را جای عروسک قرار می دهند، یا با آن حرف می زنند و نقش پدر، مادر و... را بازی می کنند و گاهی قالب واقعی خود را نشان می دهند. کودکان و نوجوانانی که با ماشین پلیس بازی می کند، علاوه بر آشنا شدن با ابعاد فیزیکی وسیله از نقش پلیس و ویژگی های او آگاه می گردند. مزایای آشنایی با کاربردهای «اسباب بازی» عبارت است از:

1. انگیزه یادگیری ایجاد و توجّه و علاقة فراگیرندگان را جلب می‌کند.
2. داشتن پاداش ذاتی؛ چون کودکان و نوجوانان «اسباب بازی» را دوست دارند و از روی میل و رغبت در کلاس شرکت می‌کنند.
3. موقعیت‌های پیچیده زندگی را که عناصر آن از زندگی واقعی گرفته شده‌اند، به شیوه‌ای ساده و قابل فهم با «اسباب بازی» نمایش داده می‌شود.
4. از یکنواختی و کسالت باری محیط‌های یاددهی ـ یادگیری می‌کاهد و جوّی شاد و زنده را شکل می‌دهد. در برخی از «اسباب بازی»ها فراگیرندگان بدون این‌که خود احساس کنند به تمرین و تکرار مفاهیم یا مهارت‌های دشوار می‌پردازند.
5. مربّیان با ایجاد ارتباط‌های اجتماعی از طریق استفاده از «اسباب بازی»، علاوه بر آموزش مفاهیم شناختی، به بعضی از اهداف آموزشی، یادگیری عاطفی و نگرشی نیز دست می‌یابند. به علاوه، مربّیان با شرکت دادن دانش‌آموزان در برنامه‌ریزی و تدارک وسایل لازم برای تهیّه و ساخت «اسباب بازی» می‌توانند به اهداف بیش تری نایل شوند. استفاده از «اسباب بازی»آموزشی مناسب وخوب می‌تواند ضمن ایجاد تفریح و هیجان برای فراگیرندگان، چگونگی ارزیابی مخاطرات، برخورد اتفاق‌ها و مسائل جدید، تفکّر منطقی و انجام تصمیم‌گیری‌ها را آموزش دید.

تاثیرات آموزشی در کلاس برای استفاده از اسباب بازی ها

برای افزایش تأثیرات آموزشی در کلاس هنگام استفاده از «اسباب بازی»ها توصیه می‌‌شود به این نکات توجه کنید:

• دانش‌آموزان را در برنامه‌ریزی‌های اولیه و تدارک فعالیت‌های آموزشی شرکت دهید؛ بدین صورت که خود نقش خویش را در تهیه و استفاده از «اسباب بازی» برگزینند و با شما هرچه بیش تر در این باره تبادل نظر کنند. منابعی را که به عنوان مواد اصلی مورد نیاز در تهیه و استفاده از «اسباب بازی» هست، گوناگون تدارک ببینند. به عبارت دیگر، دانش‌آموزان باید به اطلاعات و واقعیت‌هایی که بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند دسترسی داشته باشند.
• وقت کافی برای تهیه لوازم مورد نیاز ساخت «اسباب بازی» لحاظ شود تا در زمان اجراء و استفاده از «اسباب بازی» که زمانی چند برابر ساعت کلاسی لازم است، مراعات گردد. در صورت تمام نشدن ساخت «اسباب بازی»، محلّی را برای نگهداری «اسباب بازی»های ناتمام در نظر بگیرید و پس از اتمام زمان ساخت، وقت کافی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید تا واکنش‌های خود را نسبت به استفاده از «اسباب بازی» ابراز کنند و بین تصمیمات فردی و نتایج آن چه در دنیای واقعی وجود دارد، مقایسه‌ای صورت دهند.
• از تکراری شدن استفاده از «اسباب بازی»ها جلوگیری کنید. اگر استفاده از «اسباب بازی» خاصی را یک‌بار برای دانش‌آموزان مطرح کرده‌اید، بار دیگر آن را ارائه نکنید. اهمیت پیچیدگی برخ از «اسباب بازی»ها را در نظر بگیرید. استفاده از «اسباب بازی» باید چنان مهیج و جالب باشد که به تفکر و جست و جو نیاز داشته باشد و نتوان به راحتی به اهداف آن دست یافت. بنابراین، در تهیه و استفاده از «اسباب بازی» نباید ساده، بی‌تحرّک و بی‌هدف باشد. پیچیدگی و جذابیّت آن باید در حدّی باشد که توجّه همه را جلب کند.(4)

بایسته‌های استفاده «اسباب‌بازی»  
 

برخی از بایسته ها و ویژگی‌های «اسباب‌بازی» مناسب به قرار ذیل است:

1. استفاده آزادانه از «اسباب‌بازی»‌: به کودکان اجازه دهید تا بتواند، به «اسباب‌بازی»‌ها دست بزند و در صورت تمایل تغییراتی را در آن ها به وجود آورد.
2. «اسباب‌بازی» باید خلاقیت را تحریک و زمینه آفرینش و سازگاری را در مخاطب به وجود آورد تا فقط وسیله سرگرمی نباشد. هر «اسباب‌بازی» باید نکته‌ای جدید و مفهوم تازه‌ای را برای کودکان مطرح نماید.
3. «اسباب‌بازی» باید به گونه‌ای باشد که بتواند افکار و اندیشه‌ها را توسعه بخشد. وسایل بازی مناسب به راحتی می‌توانند تصورات و مفاهیم ذهنی کودک را گسترش دهند، چون کودک نه تنها از بازی کردن با آن وسایل احساس خستگی نمی‌کند بلکه در هر بار که به بازی با آن وسایل مشغول می‌شود می‌تواند به گونه‌ای متفاوت از آن ها برداشت نماید و از این طریق بر وسعت دامنه تصورات و اندیشه‌های خود بیافزاید.
4. «اسباب‌بازی» باید با سایر وسایل محیط زندگی کودک تناسب و هماهنگی داشته باشد تا کودک بتواند به راحتی از آن استفاده نموده و با زندگی واقعی خود پیوند دهد.
5. «اسباب‌بازی» باید با ارزش‌های حاکم بر جامعه تناسب داشته باشد، زیرا کودک طی بازی با آن با ارزش‌های موجود آشنا می‌شود. ابزار و وسایل بازی که در اختیار کودک قرار می‌گیرد، نمادی از وسایل حقیقی هستند که باید ضمن هماهنگ بودن با فرهنگ جامعه، مورد علاقه کودک نیز باشد.
6. «اسباب‌بازی» بایستی به گونه‌ای باشد که ارزش‌های جامعه را تقویت و تحکیم کند و در ستیز با آن ها قرار نگیرد، زیرا یکی از فواید این تجانس فرهنگی و ارزشی «اسباب‌بازی» فراهم‌سازی آرامش روانی و عاطفی برای کودک است.
7. «اسباب‌بازی» می‌تواند هم محتوا منتقل کند هم مهارت را ارتقا دهد و هم در نهادینه شدن بعضی فرهنگ‌ها در کودک کمک کند در بحث تاثیر فرهنگی به شرطی که در گستره وسیعی کار شود می‌تواند موفق باشد. به عنوان مثال «اسباب‌بازی» که هر حیوانی را به غذای مربوط به خودش وصل می‌کند دانش کودک و با «اسباب‌بازی»‌های ساختنی، مهارت کودک افزایش می‌یابد یا وقتی تاس یا منچ به کودک معرفی می‌شود، مفهوم شانس و اقبال در ذهنش تقویت می‌شود.
8. «اسباب‌بازی»‌ها منعكس‌كننده فرهنگ طراح و دوره زمانی هستند كه این وسایل طراحی شده‌اند. این مسئله، كلیدی را به دست می‌دهد تا آن ها به شكلی طراحی شوند كه كودك را آماده زمانی نمایند كه باید به عنوان بزرگسال پای به عرصه جامعه بگذارد، نه اینكه «اسباب‌بازی»، دنیای امروز بزرگسالان را به او بنماید، یعنی دنیایی كه هنگام بزرگسالی او، به تاریخ پیوسته است و مهارت  های لازم برای او، تغییر یافته است.
9. «اسباب‌بازی» غیر از آن که خودش یک رسانه است کنار خودش رسانه‌های محتوایی مختلفی می‌تواند داشته باشد. از «اسباب‌بازی»‌های خیلی ساده که جهت نمی‌دهند و فقط بستری برای فعالیت آماده می‌کنند مثل تخته وایت‌برد -که از نظر کودک «اسباب‌بازی» است- تا «اسباب‌بازی»‌های خیلی پیچیده مثل شهرسازی که قالب شهری را در ذهن متبلور می‌کند.
10. امروزه والدین به دنبال وسایلی هستند تا کودکانشان را سرگرم کرده و خود به مشغله‌های فراوان خود رسیدگی کنند. البته این عارضه یک فرصت نیز محسوب می‌شود. تا با ابزارها و نهادها تاثیر منفی برخی والدین را کم کرد و نسل بهتری ساخت. این که آیا اصلا این «اسباب‌بازی» برای فرهنگ ما مفید است یا خیر و می‌تواند در تربیت کودک موثر باشد یا خیر بسیار مهمتر از کیفیت «اسباب‌بازی»‌هاست. آیا خلاقیت و قوه تخیل کودک را تحریک می‌کند؟ آیا «اسباب‌بازی» موجب تحرک کودک می‌شود؟ آیا «اسباب‌بازی» تعاملات اجتماعی کودک را گسترش می‌دهد؟ آیا «اسباب‌بازی» با فرهنگ خانواده کودک در تعامل است یا با آن تضاد دارد؟ و...

  تعریفی که اکثر والدین ایرانی از «اسباب‌بازی» دارند، وسیله‎ای است که خیلی پیچیده باشد در حالی‎که وسیله بازی هر چقدر ساده‎تر باشد در فعال کردن ذهن کودک مؤثرتر است. برای مقابله با «اسباب‌بازی»‌‌های ترویج‌کننده فرهنگ و نمادهای غربی باید با تولید «اسباب‌بازی»‍‌های جدید و جذاب متناسب با فرهنگ ایرانی- اسلامی در کنار معرفی بازی‌های بومی و محلی اقدام نمود تا کودکان ما در جرگه کسانی قرار نگیرند که حتّی سنشان از 3سال هم تجاوز نمی‌کند، هدایایی از قبیل آی‌پد و کیندل فایر(تبلت کتابخوان شرکت آمازون) به جای عروسک‌، ماشین‌های اسباب‌بازی، بازی‌های فکری مقوایی یا دیگر اسباب‌بازی‌های سنتی دریافت کنند.(5)

می نشینم تنها
در حیاط خانه
چند تا بالش را
می کنم رایانه
سخت گرم بازی
با هیاهو هستم
لنگه کفش مادر
موس، زیردستم
مادرم می آید
می شود او شاکی
باز هم بالش را
کرده ای تو خاکی؟(6)

«اسباب‌بازی»های مناسب: در دنیا میلیون‌ها «اسباب‌بازی» وجود دارد و هر سال صدها «اسباب‌بازی» جدید نیز به بازار می‌آید. شرکت‌های تولید‌کننده «اسباب‌بازی»‌های مخصوص کودکان، روی هر نوع «اسباب‌بازی» برچسب مخصوص زده و راهنمایی‌های لازم را برای گروه‌های سنی که از این «اسباب‌بازی» استفاده می‌کند، ارائه می‌کنند. اما شاید مهم‌ترین کاری که شما می‌توانید انجام دهید خواندن برچسب‌ها، با دقت بازرسی کردن «اسباب‌بازی»‌ها و مراقبت از بچه‌ها حین بازی باشد. هنگامی که برای خرید «اسباب‌بازی» به فروشگاه می‌روید، همیشه برچسب‌ها را بخوانید تا مطمئن شوید که آن «اسباب‌بازی» مناسب است. آماده سازی انواع «اسباب‌بازی»‌، هم خوشحال کننده و سرگرم کننده اند و هم نقش مهمی در رشد فکری کودکان ایفا می‌کنند، امّا باید یادآور شد که: گاهی همین «اسباب‌بازی»‌های سرگرم‌کننده، آسیب رساننده اند. در تهیه «اسباب‌بازی»‌های برقی دقّت لازم به کار رود و به موارد ایمنی توجه شود. «اسباب‌بازی»‌هایی که دارای المنت‌های گرمایی هستند فقط برای ۸سال به بالا مناسب است. 

گاهی «اسباب‌بازی»‌هایی که برای سوار شدن از آن ها استفاده می‌شود، مانند؛ اسکوتر و ...  صدمات جدّی به کودکان و نوجوانان می‌زنند. به هر حال، باید دانست تهیّه «اسباب‌بازی»‌های گروه سنی بالاتر برای کودکان لطف و محبت نیست بلکه آن ها را در معرض خطر قرار می‌دهید. به یاد داشته باشید که تعیین نوع «اسباب‌بازی»‌ها برای هر گروه سنی با توجه به عوامل ایمنی و سلامت کودکان و نوجوانان مشخص می‌شود و همیشه دنبال تهیّه «اسباب‌بازی»‌هایی باید بود که خوب و محکم ساخته شده‌اند و برچسب‌های مخصوص هر گروه سنی به وضوح روی آن ها دیده می‌شود. 

«اسباب‌بازی»‌های تو پُر می‌بایستی قابل شست‌وشو باشند. همه انواع «اسباب‌بازی»‌ها باید با رنگ بدون سرب، رنگ‌آمیزی شوند و وسایل نقاشی مانند مداد شمعی و… نیز بایستی از مواد غیرسمی تهیّه شوند. «اسباب‌بازی»‌های جدید که از قطعه‌های کوچک تشکیل شده‌اند برای زیر ۳سال خطرناکند. نباید «اسباب‌بازی»‌های لبه‌های تیز و فلزی داشته باشند. «اسباب‌بازی»‌های عروسکی را از لحاظ استحکام و مقاومت، بازرسی و کنترل کنید تا مطمئن شوید که چشم‌ها، بینی و اجزای دیگر عروسک به راحتی کنده نمی‌شوند. چرخ‌های ماشین های «اسباب‌بازی» را کنترل کنید تا محکم و سفت باشند یا به راحتی باز نمی‌شوند. «اسباب‌بازی»‌ها، مخصوص گروه سنی مورد نظرتان باشند زیرا خطر بلعیدن قطعه‌های کوچک‌تر «اسباب‌بازی»وجود دارد. به‌طور منظم «اسباب‌بازی»‌ها را کنترل کنید تا مطمئن شوید که شکسته نشده‌اند، قسمت‌های مختلف آن ها از هم جدا نشده و به قطعات کوچک‌تر تبدیل نشده‌اند. 

از تهیّه «اسباب‌بازی»‌هایی که در آن ها از طناب یا ریسمان‌های بلند استفاده شده، اجتناب کنید. زیرا این نوع «اسباب‌بازی»‌ها ممکن است حین بازی دور گردن پیچیده شده و خفگی ایجاد کنند. هیچ‌گاه اجازه ندهید که هنگام بازی، دور گردن یکدیگر طناب بسته و با آن بازی کنند. بهتر است طناب و ریسمان‌های بلند را دور از دسترس قرار دهید. بادکنک‌های سوراخ و باد نشده را در دسترس قرار ندهید. 

اگر می‌خواهید به‌عنوان جایزه از بادکنک استفاده کنید، مطمئن شوید که سالمند و بعد از اتمام مراسم بادکنک‌ها را جمع کرده و در جایی مطمئن و دور از دسترس بگذارید. مجسمه‌های کوچک، سکه، توپ‌های کوچک، «اسباب‌بازی»‌هایی که از بخش‌های بسیار ریز تشکیل شده‌اند و کلاً اشیایی با قطر ۴سانتی متر یا کم تر را دور از دسترس قرار دهید تا مشکلات به حداقل برسند. از تهیّه «اسباب‌بازی»‌های پلاستیکی باریک اجتناب کنید زیرا ممکن است به راحتی شکسته شده وبه قطعات ریزتری تبدیل شده و باعث بریدگی بدن شوند. اگر اسکوتر، اسکیت یا وسایل بازی مشابه تهیّه می‌کنید، همواره، تجهیزات ایمنی مانند کلاه، مچ بند و زانو بند را نیز تهیّه کنید و چگونگی استفاده از این تجهیزات را آموزش دهید. 

دارت‌های بازی نبایستی خیلی نوک تیز باشند؛ نوک تیز این وسایل بسیار خطرناک است و می‌تواند هنگام بازی به چشم آسیب برساند. اسلحه‌های «اسباب‌بازی» باید به‌نحوی ساخته شوند که از اسلحه‌های واقعی متمایز باشند. مواظب باشید که اسلحه، دارت و تیروکمان را به طرف کسی نشانه نگیرند. برای خرید «اسباب بازی» به نکته های زیر توجّه شود:

1. جنس «اسباب بازی»
2. شرکت سازنده «اسباب بازی» باید یک شرکت معروف باشد.
3. داشتن یا نداشتن مارک استاندارد «اسباب بازی» محصول آن کشور یا قاره.
4. رده سنّی استفاده «اسباب بازی» مشخص باشد، مثلاً روی بسته آن نوشته شده :برای کودکان بالای 3 سال.
5. انتخاب «اسباب بازی»ها با رنگ متنوّع و شاد یا نمادی از حیوان  و... باشد تا خیالات و تصوّرات کودکان را پرورش و گسترش دهد.

اگر به این نکات توجه نشود، ممکن است برای استفاده‌کننده خطراتی ایجاد شود؛ ممکن است رنگ برخی از «اسباب بازی»ها خطرناک و غیر استاندارد باشد یا ممکن است دارای قطعات ریز باشد و خطرناک باشد.

ایمنی در استفاده از «اسباب‌بازی»‌ها: مهمّ‌ترین کاری که برای اطمینان از ایمنی «اسباب‌بازی»‌ها می‌توانید انجام دهید، حتی اگر «اسباب‌بازی» مناسب سنّ کودکان باشد، این است که در زمان استفاده مراقب باشید. به یاد داشته باشید که با استفاده از «اسباب‌بازی»‌های مناسب و بی‌خطر و مراقبت دائم حین استفاده ، می‌توان از اتفاقات ناگوار جلوگیری کرد. هم چنین اگر شما گاهی اوقات با آن ها بازی می کنید به آن ها یاد ‌دهید که چگونه سالم و بی‌خطر بازی کنند و در عین حال در شادی و لذت آن ها نیز سهیم شوید.

چگونگی تضمین سلامتی کودکان: بعد از اتمام بازی، «اسباب‌بازی»‌ها را جمع کنید زیرا ممکن است برخی روی «اسباب‌بازی»‌ها راه رفته، زمین بخورند و در نتیجه لبه‌های تیز «اسباب‌بازی» یا تکه‌های کوچک‌تر به بدن آن ها آسیب برساند یا حتی گاهی تکه‌ای را برداشته و در دهانشان بگذارند و دچار مشکل شوند و خطراتی را به‌دنبال داشته باشد. «اسباب‌بازی»‌ها را مرتباً کنترل کنید. اگر «اسباب‌بازی» خراب یا شکسته شد فوری آن را تعمیر و یا درست کنید؛ مثلاً سطح «اسباب‌بازی»‌های چوبی می‌بایستی کامل، صاف و یک دست باشد تا به کسی صدمه نزند. قفسه‌های «اسباب‌بازی» بچه‌ها را مرتب بازرسی کنید. جعبه «اسباب‌بازی»‌ها باید در جایی قرار گیرد که روی سر کسی نیفتد و به او صدمه نزند. بهتر است «اسباب‌بازی»ها را در جعبه‌های پلاستیکی یا قفسه‌های پایین قرار دهید.(7) برای آشنایی با دیگر مهارت‌های موردنیازتان می‌توانید با یک کلیک روی هرکدام به آن دسترسی داشته باشید:

1. کلاسداری
2. اسباب‌بازی
3. جدول قرآنی
4. پوشش مربّی
5. قصه‌های قرآن
6. مهارت «پایان»
7. مهارت «بازی»
8. مهارت «شروع»
9. مخاطب شناسی
10. پرسش استاندارد
11. مهارت «تدریس»
12. مهارت «نویسندگی»
13. مهارت‌ «قصّه‌گویی»
14. مهارت «شعرخوانی»
15. شیوه «تنظیم محتوا»
16. مهارت «تابلونویسی»
17. مهارت «رنگ آمیزی»
18. مهارت «فرزندپروری»
19. مهارت آموزش «مفاهیم قرآنی»

نویسنده: محمدرضا عابدی

پانویس:

1. اسباب‌ بازی:  (~) [ع - فا] (اِ.) وسیلة بازی و سرگرمی کودکان و نوجوانان.(فرهنگ عمید)
2. محمد تقی فلسفی و مرتضی فرید، الحدیث، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1364، ج 1، ص 394.
3. محمد باقر مجلسی، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، مؤسس الوفا، بیروت، 1983، ج 100، ج 23، ص 236-237 .
4. به نقل از نشریه رشد تکنولوژی، امیر تیموری، ۱۳۸۷.
5. شان مک گوان(Sean McGowan)، تحلیلگر بازار و مشاور سرمایه‌گذاری صنعت اسباب‌سازی.
6. مریم زرنشان.
7. مجله پیام زن مرداد 1385، شماره 173، رعایت نکات ایمنی و بهداشتی در تهیه و انتخاب اسباب بازی و دانش نامه فرزند.