مربی کلیدی‌ترین عنصر در میان عناصر آموزشی محسوب می‌شود. در این میان مهم‌ترین مهارت مربی برای مديريت كلاس درس بعد از طيف وسيعي از تکنیک‌های ارتباطي، مديريتي و تدابير آموزشي براي تسهيل در امر آموزش و بالا بردن مدت‌زمان يادگيري، ايجاد و تداوم فضايي دلپذير و خوشايند در پایان كلاس، مهارت «پايان» با خلاصه کردن، جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از درس است.
مهارت «پايان» مکمل شروع خوب
مهارت در پايان دادن به درس عبارت است از: معطوف كردن توجه دانش آموزان به تكميل كردن وظايفى خاص يا به سلسله‌مراتب يادگيرى. خاتمه خوب، درواقع مكمل شروع خوب است و مهارت در اين كار جزئى انفکاک‌ناپذیر از حرفه مربی است. اين جريان بايد به‌خوبی برنامه‌ریزی شود و مربی فرصتى را در پايان درس در اختيار داشته باشد كه بتواند پايان خوشى را از درس ارائه كند. عقب ماندن مربی از زمان در نظر گرفته‌شده براى پايان دادن به درس، به معنا خاتمه غيرِمؤثّرِ، آن درس است. مهارت «پايان» یعنی: قبل از پایان کلاس حتماً مطمئن شوید دانش آموزان درس را کامل یاد گرفته‌اند. حتماً پس از پایان یافتن درس لحظاتی درنگ و تأمل‌کنید، شاید دانش آموزان پرسش و یا کاری داشته باشند. اگر دانش آموزان شما مطالب روی تابلو را نوشته‌اند، در پایان درس تابلو را پاک‌کنید تا برای مربی بعدی آماده باشد.
مهارت «پايان» در تدریس
نمونه‌هایی از پايان دادن به درس
- درسی كوتاه (مينی لسن) ارائه دهيد.
- دانش آموزان موفق كلاس را تشويق كنيد.
- خلاصه‌ای از درس را به دانش آموزان ارائه دهيد.
- پرسش‌هایی را درباره درس از دانش آموزان داشته باشيد.
- فهرستى از مهم ترين نكات درسی را بر روى تابلو بنويسيد.
- از برخى دانش آموزان بخواهيد خلاصه‌ای از درس را ارائه كنند.
- فرصت انجام تمرین‌هایی را درباره درس ارائه‌شده به دانش آموزان بدهيد.
- درس خود را به درس آينده پيوند و تكاليفى را براى دانشآموزان در نظر بگيريد.
- ارزشیابی کوتاهی از نکات لازم درس، (چه به‌صورت شفاهی و چه با توزیع برگه‌های نظرسنجی) از دانش آموزان داشته باشيد.
- اگر دانش آموزان شما مطالب درسی و نکات ضروری روی تابلو را نوشته‌اند، در پایان درس تابلو را پاک‌کنید تا تابلو برای مربی بعدی آماده باشد.
مهارت «پايان» و جمع‌بندی نهایی
در مهارت «پايان» درواقع: جمع‌بندی در ابتدا باید توسط دانش آموزان انجام شود و سپس مربی برای تکمیل آن مطالبی را اضافه کند. عبارات و جملاتی که بیان‌گر مهارت جمع‌بندی است عبارت‌اند از:
- از درس چه نکاتی فهمیدیم؟
- از درس چه نتیجه‌ای می‌گیریم؟
- خلاصه‌ی درس را توضیح دهید؟
- درس برای شما چه کاربرد مهمی دارد؟
- عمل به وعده‌ها و قول‌هایی که در کلاس می‌دهید، به‌ویژه در مورد دادن هدیه و جایزه و...
- گاهی دانش آموزان پرسش دانش آموز دیگر را متوجه نمی‌شوند، پیش از پاسخ گفتن به آن پرسش، یک‌بار دیگر خودتان آن را تکرار کنید.
- اگر پاسخ سؤالی را به بعد موکول کرده‌اید، آن سؤال را در ذهن خود، داشته و یا روی کاغذی یادداشت کنید تا حتماً پاسخش را به دانش آموزان بدهید.
- برای دانش آموزان از داستان‌هایی که در درس تعریف کرده‌اید مانند داستان‌هایی که در آن اعداد را به كار می‌گیرید یا مثلاً داستان دو اردكی كه در فصل تابستان درحالی‌که هوا خیلی گرم بود در برکه‌ی آب شنا می‌کردند، چند اردك هم از كنار بركه عبور می‌کردند. تا این‌که از بین اردک‌ها، سه اردك در داخل آب بركه برای شنا پریدند سپس در پایان درس از دانش آموزان بپرسید: در بركه چند اردك در حال شنا بودند؟ دانش آموزان می‌توانند خود نیز داستان‌هایی را از این قبیل ساخته و برای بقیه دانش آموزان تعریف كنند، سپس پرسش‌هایی را در مورد اعداد موردنظر خود از دانش آموزان بپرسید.)
دو روش در اين مورد مهم‌تر است كه: روش‌شناختی و روش اجتماعي است. نخستين روش به تحكيم آنچه آموخته‌اند و دومين روش منجر به اين می‌گردد كه به دانش آموزان احساس توفيق دست می‌دهد كه سبب ادامه كوشش و جديت می‌گردد. مربی باید با عبارات و جملات خوشایند و مثبت در خاتمه مانند دعا و ... جلسه‌ی درس را به اتمام رساند تا خاطره‌ای خوش از کلاس در ذهن دانشآموزان باقی بماند.
برای آشنایی با دیگر مهارت‌های موردنیازتان می‌توانید با یک کلیک روی هرکدام به آن دسترسی داشته باشید:
- کلاسداری
- اسباب‌بازی
- نقد داستان
- تربيت برتر
- جدول قرآنی
- پوشش مربّی
- قصه‌های قرآن
- قصه حیوانات
- اشعار کودکانه
- پرسش و پاسخ
- مهارت «پایان»
- مهارت «بازی»
- مهارت «شروع»
- مخاطب شناسی
- پرسش استاندارد
- اطلاعاتی از قرآن
- مهارت «تدریس»
- بیست اصل تربیتی
- مهارت «نویسندگی»
- مهارت «قصّه‌گویی»
- مهارت «شعرخوانی»
- شیوه «تنظیم محتوا»
- مهارت «تابلونویسی»
- مهارت «رنگ آمیزی»
- مهارت «فرزندپروری»
- مهارت آموزش «مفاهیم قرآنی»
منابع:
- کلاسداری
- فتحی آذر اسكندر: روش‌ها و فنون تدریس انتشارات دانشگاه تبریز، ۱۳۸۲
- جویس، بروس وویل، مارشا: الگوهای جدید تدریس، ترجمه بهرنگی، محمدرضا، نشر تابان، ۱۳۷۶
- قورچیان، نادر قلی: جزئیات روش تدریس، نشر دفتر همکاری‌های علمی بین‌المللی آموزش‌وپرورش، ۱۳۷۹
